خلاصة:
گندم مورد مطالعه قرار گرفت.نتایج نشان داد که میانگین تعداد روزهای بحرانی در طول دوره پر شدن دانه در مناطق عمده کشت گندم در استان خوزستان از 3 تا 9 روز و روزهای شدیدا بحرانی به غیر از ایذه از 2 تا 4 روز متغیر است.در استان هرمزگان به علت بالا بودن رطوبت نسبی در دوره حساس گندم روز بحرانی تقریبا وجود نداشته و صرفا در برخی از سالها رخ میدهد.میانگین این روزها در میناب به یک روز میرسد.در استان سیستان و بلوچستان،میانگین تعداد روزهای بحرانی در زاهدان 5 و در خاش 4 روز است.این روزها در ایرانشهر 6 و در سراوان به 12 روز میرسد که به ترتیب 2 و 3 روز از آنها بشدت بحرانی است.میانگین تعداد روزهای بحرانی در دوره حساس گندم در بندر دیر و بوشهر هرکدام یک روز محاسبه گردیده است.نتایج حاصل از بررسی دادههای ایستگاههای مورد مطالعه به دشتهای هماقلیم آنها تعمیم داده شده است. درجه حرارت یکی از مهمترین عوامل محیطی مؤثر بر رشد و نمو گیاهان است. دماهای بالاتر از حد مقاومت گیاهان موجب کاهش فعالیت فیزیولوژیک آنها میگردد که اصطلاحا تنش گرمایی گفته میشود.واکنش گیاهان به دماهای بالا با نوع کشت و مرحله رشد متفاوت است.دوره بحرانی حساسیت برای گندم در زمان پر شدن دانه است؛ بهطوری که در طی مرحله رسیدن چنانچه دمای بیشینه از 30 درجه سلسیوس فراتر رود و رطوبت نسبی کمینه کمتر از 30 درصد و همزمان از 30 درجه سلسیوس فراتر رود و سبب بروز تنش گرمایی در محصول میشود.چنانچه مجموعه عوامل فوق در یک روز رخ بدهد،آن روز به عنوان روز بحرانی نامیده میشود.در چنین حالتی گندم دچار تنش گرمایی میشود؛بهطوری که دانهها چروک خورده،وزن آنها کاهش مییابد.بررسیهای همدیدی بیانگر آن است که احتمال رخداد چنین شرایطی در استانهای جنوبی کشور(خوزستان،بوشهر،هرمزگان و سیستان و بلوچستان)در طی مرحله پر شدن دانه بسیار زیاد است.ازاینرو،بررسی فراوانی و شدت تنش گرمایی بر این محصول استراتژیک حایز اهمیت است.در این بررسی،استناد به دو تعریف برای روزهای بحرانی و شدیدا بحرانی و با استفاده از دادههای روزانه اقلیمی،تنش گرمایی برای محصول
ملخص الجهاز:
"در بررسی اثر تنش گرمایی در سال زراعی 18-0831 بر محصول گندم(کریمی و سیدهادی،2831)با استفاده از دادههای روزانه دمای هوا و بارش و عملکرد گندم آبی و دیم نشا داده شده که گرچه در تعیین آثار عوامل اقلیمی بر عملکرد گندم بیشتر به میزان و توزیع زمانی بارش توجه میشود،ولی عوامل حرارتی بویژه دماهای بیش از 03 درجه سلسیوس در برخی از سالها سبب رخداد تغییرات عمده در عملکرد گندم آبی و دیم کشور میشود.
هدف براساس اولویتبندی سطح زیر کشت در محصولات هریک از استانها(علیزاده، 2831)نشان داده شد که اولویت کشت در این مناطق با محصول گندم است و از آنجایی که در بخش جنوبی کشور شرایط جهت رخداد دماهای بالا در خلال دوره پر شدن دانه تا رسیدن گندم کاملا مهیاست،در این بررسی وضعیت جوی خسارت بار به همراه برخی عناصر اقلیمی در این دوره،در چهار استان جنوبی کشور مطالعه شده است.
بررسی اطلاعات نشان میدهد که بههرحال در استان خوزستان رخداد تنش گرمایی در اردیبهشت قطعی است،ولی در برخی از سالها به علت وجود امواج گرمایی،تنش گرمایی بر محصول بیش از سالهای دیگر بوده،احتمال کاهش عملکرد بسیار زیاد است، بهطوری که در هریک از سالهای زراعی 87-7731 و 97-8731 تعداد روزهای بحرانی در دهه سوم فروردین و دهه اول اردیبهشت در دزفول به 21 روز میرسید که 7 روز آن شدیدا بحرانی بود."