خلاصة:
حاشیهنشینی به عنوان عدم تعادل فضایی توزیع جمعیت،مشکلات متعددی را برای کشور به وجود آورده است.این پدیده در بعضی از جوامع،معلول کشش طبیعی قطبهای صنعتی،شغلی،رفاهی و اداری است و در بعضی دیگر از جوامع،بیکاری و فقر عامل آن است.این شرایط در ایران و بهخصوص در استانهای کویری به علت واقع شدن در کمربند خشک،شرایط بحرانیتری به خود گرفته است.همین روند، مهاجرتهای وسیعی را در پی داشته است.این مهاجرتها باعث ایجاد اشتغال کاذب و ناهنجاریهایی در شهرهای مقصد شده است.مقاله حاضر از طریق پیمایش میدانی،با استفاده از دادههای نمونهای مربوط به 500 خانوار و با تحقیقی ترکیبی،نسبت به تجزیه و تحلیل پیامدهای حاصل از این روند در محله کارگران در شهر بیرجند،اقدام کرده است. نتایج به دست آمده نشان میدهد که مهاجرتهای روستا-شهری،ضعف توان مالی ساکنان ناحیه به همراه ناتوانی مسؤولان در ساماندهی این وضعیت،باعث پیدایش شکلگیری حاشیه مورد بررسی و بروز ناهنجاریهای متعدد شده است؛به طوری که بسیاری از این خانوادهها از فقر و محرومیت رنج میبرند.اغلب آنها فاقد امکانات بهداشتی،تفریحی و...هستند.در واقع حاشیه موردنظر سبب ناامن شدن شهر بیرجند شده است و اگر این معضل ساماندهی نگردد،بحرانهای غیر قابل حلی را باعث خواهد شد.
ملخص الجهاز:
"بر این اساس،نوشته به حاضر بررسی پرسشهای زیر میپردازد: 1-آیا مهاجرت روستا-شهری عامل بروز و گسترش محدوده مورد بررسی بوده است؟ 2-آیا رشد جمعیت و ضعف مالی ساکنان باعث پیدایش حاشیه مورد بررسی شده است؟ 3-آیا مهاجرتهای خارجی(افغانها)در این روند مؤثر بوده است؟ 3-یافتهها مبانی نظری با وجود تأثیر عوامل مختلف بین المللی،ملی،منطقهای و محلی در شکلگیری و استمرار سکونتگاههای حاشیهای یا اسکان غیر رسمی،اجرای راهکار کوتاهمدت رفع این معضل،در درجه اول به سطوح محلی و خرد برمیگردد،چرا که در تحقیقاتی از نوع تحقیق حاضر،نمیتوان تمام جنبههای آن را مورد توجه و امعاننظر قرار دارد.
به همین علت،از این زمان مطالعات متعددی آغاز شد که از مهمترین آنها میتوان به پژوهشهای مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران در ارتباط با کپرنشینان بوشهر و بررسی حاشیهنشینان شهری(بخش جامعه شناسی،1531 و قلعه گلابی و دیگران،0531)،نیرومند و دیگران(3531)،سازمان برنامه و بودجه آذربایجان غربی(3531)،خوانساری(5531)زاهد زاهدانی(4531)،شکوئی (5531)منصوریان و آیت اللهی(6531)و از همه مهمتر،گروه بتل و ستکوپ اشاره نمود(علیزاده و کازرونی،3631).
جدول شماره 2-مساحت زمین و سطح زیربنا در واحدهای مسکونی (به تصویر صفحه مراجعه شود) مأخذ:تحقیقات میدانی تعداد اتاق هر مسکن:با توجه به اینکه وجود نفرات در اتاق یکی از شاخصهای بهداشتی(شیخی،7731)مهم تلقی میشود و اهمیتی بیش از تراکم محلی8(عزیزی، 2831)دارد،بررسی وضعیت کوی کارگران نشان میدهد که این شاخص وضعیت چندان مناسبی ندارد.
از طرف دیگر،طبق آمار سال 5331 هیچ واحد مسکونی غیر متعارفی در این سرشماری برای شهر بیرجند عنوان نشده است،اما این وضعیت در سال 5331 کاملا دگرگون شده است؛به طوری که با وجود پیشرفتهای مختلف ساختمانسازی و تهیه مصالح ساختمانی،در این سال واحدهای گلی،کپری،حصیری و غیره کاملا قابل توجه است(مرکز آمار ایران،6431)که همهء آنها نیز در همین محدوده استقرار پیدا کردند."