جایگاه نیت در تفاوت بنیادین فقه و اخلاق با تأکید بر آیات و روایات مقالة

پژوهش نامه اخلاق بهار 1390 - شماره 11 ISC (‎17 صفحة - من 159 إلی 175 )

الکلمات المفتاحية: اخلاق فقه علوم اسلامی نیت و انگیزه ethics Motivation intention Islamic sciences Feqh فقه و اخلاق روایات خدا قرآن اسلامی نماز فعل تکلیف انگیزه

fa en

خلاصة:

اخلاق و فقه دو علم مشهور از علوم اسلامی است. دانشورانی به بیان وجوه اشتراک و افتراق اخلاق و فقه پرداخته اند؛ اما به نظر می رسد مهم ترین تفاوت، موضوع نیت و انگیزه باشد که در اخلاق، پایه و اساس است و در فقه، تنها در ابواب عبادات مطرح است؛ البته آنجا نیز، انگیزه اخلاقی متعالی تر از نیت فقهی است. اصولا فقه شرایط صحت عمل و اخلاق شرایط قبول عمل را بیان می کند. اولی ظاهر عمل را می بیند و به صحت یا بطلان حکم می کند و دومی باطن عمل را می نگرد که معیار سنجش آن میزان اخلاص در نیت و انگیزه است. تجری و قصد گناه در ترک محرمات و قتل کسی با انگیزه خصومت شخصی، درحالی که آن فرد، مهدورالدم باشد، از مصادیق این تفاوت است.

ملخص الجهاز:

(مهدوی‌کنی، 1387: 395) استاد مصباح یزدی درباره جایگاه نیت در اخلاق می‌نویسد: اساس ارزش در اخلاق اسلامی عبارت است از انگیزه‌ای که انسان را به انجام دادن کار وادار می‌کند و می‌توان گفت این از ویژگی‌های نظام اخلاقی اسلام است که «نیت» را اساس ارزش اخلاقی و منشأ خوبی‌ها و بدی‌ها معرفی می‌کند. (مصباح یزدی، 1376: 1 / 112) ایشان ضمن طرح این پرسش که آیا کار اخلاقی که به‌خودی خود، صالح و شایسته است و حسن فعلی دارد، باید حسن فاعلی هم داشته باشد یا اینکه با هر نیت و انگیزه‌ای انجام شود، دارای ارزش اخلاقی خواهدبود؟ پاسخ می‌دهند که: در پاسخ باید بگوییم از نظر اسلام، برای اینکه کاری ارزش اخلاقی پیداکند، حسن فعلی به تنهایی کافی نیست؛ بلکه حسن فاعلی نیز لازم است؛ زیرا آثار کار اخلاقی، یعنی کمال و سعادت انسان، بر داشتن نیت صحیح مترتب می‌شود. (همان: 113) بر اساس دیدگاه کانت، هر کار اختیاری با دو شرط، ارزش اخلاقی دارد و خوب محسوب می‌شود: اول آنکه مطابق وظیفه اخلاقی باشد و دوم آنکه به نیت عمل به وظیفه انجام شود و هر کاری که یکی از این دو شرط را دارا نباشد، خوب نیست. این انفاق برای آنان‌که خشنودی خدا را می‌خواهند بهتر است. اگر خداوند بداند که این سخن از روی نیت صادقانه است برای او پاداشی می‌نویسد مانند پاداش هنگامی‌که بدان عمل می‌کرد.

استلام ملف الإرجاع :
(پژوهیار, , , )

تحميل
تحميل HTML

رابط قصير:

صفحة:

دخول / الاشتراک

تحتاج الدخول لعرض محتوى المقالة. إذا لم تكن عضوًا ، فتابع من الجزء الاشتراک.

دخول