خلاصة:
یکی از مهمترین پیامدهای رشد شتابان شهرنشینی در دهههای اخیر از هم پاشیدگی نظام توزیع مراکز خدماتی شهری بوده که زمینهساز نابرابری شهروندان در برخورداری از این خدمات شده است.بنابراین مهمترین رسالت برنامهریزان و مدیران شهری در این زمینه،تلاش برای دستیابی به آرمان«برابری فرصتها»در دسترسی گروههای مختلف جامعه شهری به خدمات عمومی و از بین بردن تضاد در تامین فرصتها است.هدف از این تحقیق،تعیین شاخصی یکپارچه برای سنجش عدالت فضایی در توزیع خدمات عمومی شهری است.این شاخص براساس توزیع جمعیت،قابلیت دسترسی و کارایی خدمات،با بهرهگیری از دادهها مکانی شهر یاسوج،تحلیل شده است.روش تحقیق به کار رفته در این مقاله توصیفی-تحلیلی است.میزان دستیابی ساکنین به خدمات عمومی با استفاده از مدل تحلیل شبکه دسترسی،مدل تحلیل سلسله مراتبی و مدل خودهمبستگی فضایی محلی،تعین شده است.از ضریب جینی برای تحلیل نابرابری دستیابی به خدمات شهری و از ضریب موران برای تحلیل معناداری الگوی توزیع در سطح شهر استفاده شده است.نتایج یافتهها از بررسی ضریب جینی، بیانگر نابرابری توزیع در میزان دستیابی ساکنین به خدمات شهری و ضریب موران،بیانگر معناداری الگوی توزیع این بیعدالتیها در میان بلوکهای شهری است.به طوری که میزان سنجش عدالت فضایی محلههای مرکزی و جنوبشرقی شهر،بالاتر از میانگین بوده که به نوعی،نسبت به جمعیت خود برخورداری بیشتری از خدمات داشته در حالیکه این نسبت در محلههای غرب،شمال شرق و شمال غرب شهر،کمتر از میانگین بوده که بیانگر برخورداری کمتر این محلات نسبت به جمعیت آنهاست،که نشان از"دوگانگی شهری"در یاسوج است.در کل، توزیع خدمات عمومی شهری براساس قابلیت دسترسی،کارایی و توزیع جمعیت،عادلانه صورت نگرفته و نسبت برخورداری از خدمات در بخش قابل توجهی از شهر(66 درصد)،کمتر از نسبت جمعیتی آن است.
ملخص الجهاز:
"در این تحقیق،هدف از سنجش کارایی در توزیع خدمات عمومی شهری،در واقع میزان استاندارد بودن خدمات،میزان خدماترسانی،شعاع خدماترسانی و نحوه مکانیابی آنهاست و جواب به سوالاتی نظیر:آیا خدمات و تسهیلات شهری براساس شبکه دسترسی و همجواری با دیگر کاربریها و خدمات، بهترین حالت ممکن را دارد یا نه؟آیا خدماتی که نقش مکمل برای بهتر شدن عملکرد یک خدمات را دارند،به خوبی عمل میکنند یا اصلا وجود دارند؟با توجه به میزان تنوع تراکم جمعیتی و پراکنش خدمات و تسهیلات،توزیع آنها در چه حدی از کارایی خود از لحاظ کمی و کیفی قرار دارند.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل 2-توزیع خدمات عمومی شهری در شهر یاسوج(ماخذ:طرح تفصیلی شهر یاسوج،6831) برای سنجش عدالت فضایی بلوکهای شهری (Ai) ،شاخصهای:الف)میزان دستیابی ساکنین واحدهای شهری به خدمات (Wi) ،ب)میزان فاصله بلوکها از خدمات (Dij) ،ج)میزان کارایی هر کدام از خدمات (Gj) ،د)میزان شدت تاثیرگذاری کاربری- های مزاحم بر ساکنین (Ri) و تعداد جمعیت بلوکها (Pi) با هم ترکیب شده است.
جدول 3-میانگین و انحراف معیار مقادیر عدالت فضایی بلوکهای شهری در توزیع خدمات عمومی شهر یاسوج (به تصویر صفحه مراجعه شود) ماخذ:محاسبات نگارندگان میزان عدالت فضایی یکپارچه در توزیع خدمات شهری در میان بلوکهای شهری در شکل شماره(4) نشان داده شده است.
اعداد بزرگتر از یک نشاندهنده بیشتر بودن سطح دستیابی ساکنین بلوک به خدمات نسبت به جمعیت شهر میباشد و اعداد کمتر از یک نشانگر کمتر بودن نسبت دستیابی بلوکها به جمعیت است (به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل 4-میزان عدالت فضایی یکپارچه در توزیع خدمات عمومی در میان بلوکهای شهری ماخذ:محاسبات نگارندگان شکل شماره(5)نمایش سه بعدی میزان یکپارچه ی عدالت فضایی در سطح شهر است که در شکل شماره(4)نیز بیان شده است."