خلاصة:
شناخت عصر شارع،معرفت به شأن صدور روایات و آگاهی از شرایط،خصوصیات و مقتضیات زمان و مکان صدور آنها،بسان قرائن حالیه متصله،فقیه را در فهم درست احادیث و ملاکات و دستیابی به مراد شارع و اجتهاد صحیح،یاری میدهد و موجب تعمیم حکم و یا تقیید آن و استنباط حقیقی میگردد،حل و علاج تعارض اخبار و اختلاف روش معصومان،تشخیص احکام حکومتی از غیر آن و شناخت احکام موقت و دائمی نیز بر همین اساس میسر و مقدور خواهد بود.
ملخص الجهاز:
به عبارت دیگر،معرفت نسبت به شأن صدور روایات معصومان و شناخت شرایط زمانی و مکانی حاکم بر عصر آن حضرات و قرائن موجود در ظرف صدور و ملاحظهء خصوصیات راویان و مخاطبان احادیث،ما را درک صحیح آنها،مدد رسانده و برای ما روشن میسازد که حدیث موردنظر،در چه شرایطی و احوالی،صادر شده و مخاطبان آن،چه کسانی بوده و چه افکار و خصوصیاتی داشتهاند و اساسا چه انگیزه و عاملی سبب شده که حدیث مزبور،به مناسبت آن صادر گردد؟چنین نگرشی،در بسیاری از موارد،برداشتها را تغییر داده و موجب تشخیص حکم واقعی از غیر آن میشود و شخص فقیه را در تشخیص این نکته راهنمایی میکند که آیا حکم موردنظر،مربوط به قضیهء جزیی و خاص(فقیه فی واقعه)است و یا حکمی کلی که در جمیع ازمنه و امکنه، جاری و ساری است؟ هرگاه حضرت شارع،انجام عملی را بدون بهرهگیری از تقیید لفظی،در مورد خاصی،تحریم کند،ولی موضوع حکم در زمان تحریم شارع،دارای خصوصیات و شرایطی وابسته به فهم و ذهنیت مخاطبان همعصر خود باشد،در این صورت،نفس همین سابقهء ذهنی و شاکلهء عرفی،میتواند دلیلی برای تقیید موضوع حکم و در نتیجه خود حکم،به شمار آید.
نمونهها و استنتاجاتـ 1-شیوهء جنگیدن پیامبر اسلام(ص)و سایر معصومان(ع)،میتواند از نکات مهم و قابل توجه،در رابطه با جنگها و نبردهای امروزین به شمار آید ولی،اینگونه امور نیز متأثر از شرایط و مقتضیات زمانی و مکانی بوده و بدین جهت،نباید انتظار داشت که تاکتیکها و استراتژیهای جنگ و نبرد در قرن حاضر،مشابهت چندانی با شیوهء جنگیدن در عصر آن حضرات داشته باشد و حتی میتوان مدعی شد که فعل آن ذوات مقدسه،در چنین حالات و مواردی،موجد حکم کلی شرعی در جمیع ازمنه و امکنه نبوده و اگر آن بزرگواران،شیوهء خاصی را در یک نبرد و یا در تمامی نبردها برمیگزیدند،به این علت بود که عقلای قوم و متخصصان فن جنگ،با لحاظ شرایط خاص زمانی و مکانی آن عصر،بر آن اتفاق نظر داشتند،نه به این دلیل که آن،حکمی کلی شرعی،در رابطه با استراتژی جنگ در تمامی اعصار و امصار باشد.