خلاصة:
الفلاحة النبطیة به عنوان یک اثر مهم در زمینه‌ی کشاورزی در تمدن اسلامی و مهم‌ترین کتاب ابن وحشیه کلدانی(حدود 246 ه ق865/ م)بوده است. ابن وحشیه مدعی است که این اثر،ترجمه‌ای از نوشته‌های کهن بابلی است اما این امر،مورد اختلاف بسیاری از خاورشناسان و پژوهش‌گران بوده تا جایی که عده‌ای نه تنها صحت این انتساب بلکه سایر آثار ابن وحشیه را نیز زیر سؤال برده‌اند و برخی حتی خود وی را نیز شخصیت جعلی و موهوم، ساخته‌ی ابن زیات که ادعای شاگردی‌اش را داشته و روایت کننده‌ی الفلاحة النبطیة است،دانسته‌اند. برخی از این گروه،اشاره‌های ابن وحشیه را به اقوام و اشخاص و ادیان در الفلاحه،اشاره به وضع زمان زندگی وی و انتقادش از آن‌ها را،انتقاد از دین و حکومت آن زمان دانسته‌اند با وجود این،عده‌ی زیادی در دوره‌ی معاصر این نظر را رد کرده‌اند. نکته‌ی مهم این است که در الفلاحه،علاوه‌بر موارد خرافی و افسانه‌ای،نکته‌های علمی مهم و کاربردی در گیاه‌شناسی و کشاورزی وجود دارد.البته بیشتر نظرهایی که در رد ادعاهای ابن وحشیه مبنی بر انتساب الفلاحه به کلدانیان و جعلی دانستن مطالب آن آمده،توسط برخی خاورشناسان قرن 19 م، ابراز شده است.
ملخص الجهاز:
"(ج /11ص 34 به بعد،قسم اول از فن چهارم)،اسرار عطارد،اسرار الفلک(ابن ندیم از کتاب دیگری با عنوان اسرار الکواکب از ابن وحشیه یاد می‌کند(255؛ مدرس تبریزی،8/062)که ممکن است همین کتاب باشد)،الرسایه (فی علم الفراسه،رساله فی معرفه الحجر،سدرة المنتهی،السموم و التریاقات(این کتاب،بعد از الفلاحه، مهم‌ترین اثر ابن وحشیه محسوب می‌گردد)،الشواهد فی الحجر الواحد،شوق المستهام فی معرفه رموز الاقلام،الطلسمات3،کتاب بالینوس حکیم،کتاب تنکلوشا بابلی فی صور درج الفلک و ما تدل علیه احوال المولودین4،کتاب طبقانا(در نجوم و سحر)که ابن وحشیه آن را از نبطی به عربی ترجمه کرده است.
(همو،4/883) ابن وحشیه در هیچ کجا از ترجمه‌اش به استفاده از الفلاحة الرومیة حتی برای مقایسه اشاره‌ای نکرده است و هیچ‌کدام از محققانی که در زمینه‌ی آثار و زندگی وی به مطالعه پرداخته‌اند،حتی کسانی که مدعی جعلی بودن الفلاحة النبطیة شده‌اند نیز ارتباطی میان این دو اثر ذکر نکرده‌اند.
(انتقال علوم یونانی به عالم اسلام 172) خود ابن وحشیه درباره‌ی این کتاب چنین اظهار داشته که به وسیله‌ی سه تن از دانشمندان نبطی به نام‌های ضغریث،ینبوشاد و قوثامی(قثامی،قوتعامی)در علم کشاورزی تألیف شده واو آن را به عربی ترجمه کرده است.
بزرگ،ذیل واژه‌ی ابن وحشیه) اما در بسیاری موارد در این کتاب از مسایل اعتقادی و کلامی نیز سخن گفته می‌شود، چنان که گویی نویسنده رسالتی فکری،اجتماعی ودینی برای خود می‌شناخته است برخی پژوهش‌گران مانند آلفردفن گوتشمید و نولدکه اعتقاد داشتند که کنایه‌های اجتماعی و دینی ابن وحشیه و مسایلی که در الفلاحه دراین‌باره نقل شده در واقع اشاره به وضع موجود آن زمان و فلاحت عباسی بوده است."
(
, 
, 
)
