خلاصة:
غربیان از دیرباز به شناخت شرق توجه کرده و کارها و پژوهشهای فراوانی در اینباره سامان دادهاند که آنها را«شرقشناسی»و در سرزمینهای اسلامی«مطالعات اسلامی» میخوانند.این نوشتار بر آن است که با تبیین و تعریف این پدیده،دگرگونیهای مفهومی و عوامل،انگیزهها و تطور تاریخیاش را بررسد. این پژوهشها از نخستین عصرهای باستان آغاز شده،دورهای میانی این عصر را گذرانده و دوره مطالعات نوبنیاد را درباره شرق و اسلام(کلاسیک و آکادمیک)در بر گرفته و بر پایه اوضاع گوناگون در هر زمانی متفاوت شده است.خاورشناسان غربی به انگیزههای گوناگونی به این مطالعات میپردازند و از اینرو،این نوشتار در پایان، ارتباط اسلام و مسیحیت و واکنشهای کلیسا را در برابر اسلام وامیکاود و شیوههای تازه این رویارویی ارزیابی میکند.
ملخص الجهاز:
"بی گمان،عوامل فرهنگی-سیاسی غرب و شرق و روابط آنها با یکدیگر،در دگرگونیهای این مطالعات تأثیر میگذارد و از اینرو،مراحل پژوهشهای خاورشناختی را در تقسیمبندی جامع زیر میتوان گنجاند: الف)از آغاز تا پایان جنگهای صلیبی دوره آغازین شرقشناسی که با تأثیرپذیری مسیحیان از اسلام پس از فتح اندلس همراه بود،رویکرد دشمنانه مسیحیان به اسلام و مسلمانان را در پی آورد؛زیرا گسترش اسلام،از دید سیاسی-نظامی و فرهنگی-مذهبی به غربیان آسیب میرساند و بنابراین، واکنشهای دوسویه سختی میان آنان پدید آمد و پایههای جنگهای صلیبی نهاده شد که پیآمدی جز ویرانی نداشت.
ب)دوره رنسانس رویکرد غربیان به مسلمانان و شناختشان از اسلام،پس از پایان یافتن جنگهای صلیبی و در پی دگرگونیهای نوپدید در زمینههای فکری و اجتماعی اروپاییان(رنسانس یا تجدید حیات علمی)،تغییر کرد؛زیرا رنسانس تحولاتی در جهانبینی و نگرههای دینی آنان پدید آورد و در روند اسلامشناسی در غرب تأثیر گذارد و از اینرو،انگیزه شناخت دقیقتر و درستتر اسلام و مسلمانان،در اروپا نیرو گرفت.
ج)نیمه سده هیجدهم تا پایان جنگ جهانی دوم شرقشناسان در این زمان که از مهمترین دورههای شرقشناسی است،در بد نمودن چهره اسلام به اروپاییان و دیگر مردم جهان کوشیدند و از اینرو،در خدمت رساندن به سیاست استعماری غرب و شوراندن افکار عمومی بر ضد اسلام بسیار تأثیر گذاردند4.
ارتباط محفلهای علمی و مذهبی اسلامی و مسیحیت و دیگر ادیان در این روزگار به ویژه این سالها بیشتر شده و آن رویکرد دشمنانه از میان رفته است،اما به پیوندهای بیشتر برای پی بردن آنان به حقیقت اسلام باید امیدوار بود."