گوناگون: از کاخ تا کاخ المتفرقات

"آنچه از بررسی تاریخ زندگی مارکس در این‌ زمینه بدست میآید،این است که او در نهایت فقیر و تهی- دست بود بویژه در نیمه دوم عمرش دچار تنگدستی شدید شد که حتی از تأمین غذای کافی برای کودکان‌ خود عاجز بود!در نتیجهء همین فقر عجیب بود که‌ سه فرزند مارکس از بی‌قوتی و گرسنگی جان سپردند! همین تهی‌دستی و فقر شدید او موجب شد که‌ فرضیه‌های تند و آتشین و فلسفهء مارکسیسم را بوجود آورد زیرا مرک فرزندان در دماغ او اثری عمیق از خود بجا نهاده بود؛چنانکه پس از مدتها خود مارکس بآن اعتراف داشت و میگفت آتش مرک‌ کودکان تا اعماق قلبم را سوخت و مغزم را چنان‌ متلاشی کرد که حس میکنم هیچگاه نمیتوانم از شعاع‌ آن صحنه‌های دلخراش و آثار آن دور بمانم!(باید گفت این در واقع تنها یکی از عوامل بود)(تاریخ‌ فلسفه سیاسی ج 3 ص 932)."