خلاصة:
مکاتب مختلف بشری عقاید مختلفی در معرفی حقیقت انسان دارند؛ برخی انسان را موجودی مرکب از مواد عالم ماده می دانند و هیچ حقیقتی برتر از ماده را نمی پذیرند، گروهی هم انسان را موجودی عرشی می دانند که با فرش همراه شده است و باید مراحل سیر به عرش را با اختیار خود از فرش آغاز کند.
نهج البلاغه حقیقت و تمثل انسانی انسان را در اثر دمیدن روح خدایی می داند و معتقد است حالت نفس انسانی در سایه همراهی روح با بدن حاصل می شود که به اقتضای حقیقت خود، اهل سیر در ملکوت و اتصال به لاهوت است و به جهت تعلقش به ماده و بودن در عالم ماده، بعد هوای نفس و شهوات حیوانی می یابد و پایبند عالم ماده می گردد.
شیطان از عوامل موثر در نفوذ در نفس انسان و اماره بالسوء شدن آن است، اما انبیا آمده اند تا انسان را بیدار کنند و راه گریز از شیطان و مطمئنه شدن نفس را به آنها بشناسانند.
در این مقاله راه توجه به ارزش ها و چگونگی مبارزه با نفوذ شیطان و شیطانی شدن حقیقت انسان از منظر نهج البلاغه بیان می شود.
ملخص الجهاز:
"خداوند دنیا را مسکن جن و انس قرار داد،و این دو دسته از مخلوقات مختارند،و بهاقتضای انتخاب و چگونگی عمل خود،مسئولیت دارند و چون ممکن است به ظواهر دنیادلخوش دارند و شیطان،طبق بحثهای گذشته،میکوشد تا بیماری ابزار شناختانسانها،به آنها بباوراند که هستی در همین نشئه خلاصه شده است و تنها بدان راضیباشند،لذا انبیا آمدند تا{/«لیکشفوا لهم عن غطائها»/}:پرده از حقیقت دنیا بردارند»و حقیقتهستی را برای آنها معلوم سازند و مردم بدانند که آیندهای در پیش هست که بهشت یاجهنم است و ورود به هر یک از آن دو در گرو چگونگی اطاعت یا عصیان الهی در ایندنیاست،یعنی دنیا ظرف جهتبخشی به چگونگی ادامه حیات در عالم ابدیت است.
پرسش اساسی ایناست که انگیزه حضرت از تحصیل این همه ثروت و درآمد چه بود؟ در نظریههای دانش اقتصاد،به رنج انداختن خود برای تولید و درآمد بدون سودبردن،هیچ جایگاهی ندارد،اما امیر مؤمنان علیه السلام به لحاظ جایگاه اجتماعی خود،اصالتلذتطلبی مادی را در رفتارهای اقتصادی به شدت نفی و منکر نظریه حداکثر کردن سودمادی در تولید میشود.
در مدت نزدیک به پنج سال حکومت هم،وضع کار و درآمد امام شبیهدوران حیات رسول الله صلی الله علیه و آله بود،اما در دوره دوری از حکومت(حدود بیست و پنج سال)فرصت مناسبی برای کار و تولید پیش آمد،بهطوری که از برخی روایات و نقلهایتاریخی بر میآید که داراییاش بسیار عظیم و فراوان بود،بهطوری که زکات اموالشبیش از چهل هزار دینار میشد."