ملخص الجهاز:
"تحول در انگیزههای وحدت و نقش علما در وحدت اسلامی با تأکید بر نقش سید جمال الدین اسد آبادی سید روح الله لطیفی دین اسلام دینی است که در راستای سایر ادیان توحیدی به منظور برقراری قسط و عدالت در جامعه بشری از سوی خداوند متعال نازل شده است و تلاش اصلی پیام آور این دین آسمانی ایجاد جامعهای نمونه همراه با اتحاد حداکثری میان مسلمانان بوده است به گونهای که از همان آغازین روزهای تشکیل حکومت اسلامی پیامبر اسلام(ص) ضمن بیارزش دانستن هر گونه تفاخر قومی، نژادی و قبیلهای، همۀ مسلمانان را همچون برادر دانسته و به منظور نفی هر گونه جدایی و تفرقه میان مسلمانان و بیان اهمیت همبستگی و برادری میان آنان، ضمن درخواست از مسلمانان برای خواندن عقد اخوت با یکدیگر، از هر گونه تفرقه و جدایی آنان را برحذر داشت.
{P1P} آنچه در این میان مهم است، این است که اگر چه در برخی مقاطع خاص تاریخی، همچون جنگهای صلیبی انگیزههای خارجی نیز در زمینۀ تفرقه میان مسلمانان نقشآفرینی میکرد؛ اما عمدهترین انگیزههای تفرقه، مربوط به داخل جامعه اسلامی و صرفا مباحث اعتقادی بود و نتیجه این مسائل این بود که در طول دوران حاکمیت خلافت عباسی به دلیل حاکمیت عقیدتی اهل سنت چندان انگیزهای برای طرح مسئلۀ وحدت به ویژه از جانب حکومت وجود نداشت و بیشترین اهتمام برای مسئله، وحدت از جانب علمای شیعه صورت میگرفت.
{P2P} بنابراین دومین مقطع از مقاطع تاریخ اسلام یعنی دوران پس از فروپاشی خلافت عباسی و به ویژه مقطعی که جهان اسلام شاهد پیدایش دو امپراتوری فراگیر و قدرتمند با دو ایدئولوژی دینی یکسان اما به لحاظ اعتقادی و مذهبی متفاوت بود انگیزههای تفرقه علاوه بر انگیزههای داخلی، صبغه خارجی نیز یافت و طبیعتا با توجه به این مسئله وحدت اسلامی نیز انگیزههایی مضاعف پیدا کرد اگر چه اصل انگیزه، یعنی حفظ کیان اسلام همچنان به عنوان انگیزهای ثابت در میان عالمان شیعه {P(1)."