ملخص الجهاز:
"سبحانی* اگر زندهیاد علامه محمد قزوینی با ارائۀ شیوۀعلمی تحقیق و پژوهش دقیق،علامه علی اکبر دهخدا با لغتنامهو استاد زرین کوب با موشکافی در اعماق تاریخ و تصوف،در تاریخفرهنگ کشور ما جاودان خواهند ماند،آوازۀ مرحوم ایرج افشار همنه تنها با قریب 300 کتاب کمنظیر و شاید بیش از 2000 مقالهو یادداشت روزانه در زمینۀ فرهنگ و تاریخ ایران،بلکه با کلماتیچون مطالعات و تحقیقات ایرانی،ایرانشناسی،نسخهشناسی،کتابشناسی،کتابداری،کتابخانه،نسخۀ خطی،نسخهبرگردان،کتابشناسی ملی،راهنمای کتاب،کتابدار و هر واژهای که بهنحوی به کتاب مربوط باشد و یا بتوان ارتباطش داد،تا ایران باقیاست،باقی خواهد ماند.
کافی است در این باره کتاب راهنمایتحقیقات ایرانی را که افشار در سال 1349 در مرکز بررسی ومعرفی فرهنگ ایران به چاپ رسانده است،فقط ورق بزنید.
گفت:آن را چرا نمیگویی و یادنمیآوری از مطالعه حکایت میکنی؟»(فیه ما فیه،ص 103) اکنون که ایرج افشار سکوت کرده و به رحمت حق پیوسته است،بهتر است این حسودان از خود بپرسند که اگر ایرج افشار نبود،یادداشتهای قزوینی چه میشد؟چه کسی فرهنگ سی جلدیایرانزمین را سامان میداد؟فهرست مقالات فارسی را چه کسیفراهم میکرد؟کتابشناسی فردوسی را چه کسی مینوشت؟شاهنامۀ معروف کتابخانۀ موزۀ بریتانیا و شاهنامۀ کتابخانۀ شرقیوابسته به دانشگاه سن ژوز بیروت را چه کسی نسخهبرگردانمیکرد؟اصلا کتاب تجزیۀ الامصار و تزجیة الاعصار معروفبه تاریخ وصاف به خط مؤلف آن را چه کسی ارج مینهاد ونسخهبرگردان میکرد؟ختم الغرائب،هزار حکایت صوفیان بهکجا میرسید؟وقفنامۀ ربع رشیدی اصلا چاپ میشد؟از مرحوممینوی با تدوین کتاب پانزده گفتار تقدیر به عمل میآمد؟نامۀمینوی انتشار مییافت؟زندگی طوفانی،خاطرات سید حسنتقی زاده و چاپ خاطرات و تألمات مصدق در سال 1365 از ذهنکسی خطور میکرد؟چه کسی به فکر تدوین کتابهایی دربارۀکتابفروشی برمیآمد و..."