خلاصة:
یکی از جدیدترین و قابل قبول ترین رویکردها در مقوله سند چشم انداز، رویکرد سند توسعه درون گرا است. ولی مفهوم رایج آن در مجامع جهانی، برای سنجش انسان محوری سند با مفهوم، اصول و غایات سند چشم انداز در ارزش های توسعه درون گرای متناسب نیست. پیش از آنکه مفهوم «توسعه درون گرا» در فراگردهای سند چشم انداز مورد توجه باشد، بهترین راه ارزیابی چشم انداز میزان درآمد سرانه مردم به عنوان یک شاخص اساسی بوده است. اما در چشم انداز جمهوری اسلامی ایران این شاخص از سوی صاحب نظران مختلف مورد تشکیک قرار گرفته است . زیرا به فراست دریافتند که اگر چه قدرت برتر اقتصادی، ابزار مهمی در سند چشم انداز می باشد ولی این رشد، همه ماجرای موفقیت در اجرای چشم انداز نیست . بنابراین، ضمن توجه به مفهوم تازه ای به نام «توسعه درون گرا در چشم انداز» شاخص هایی نیز برای ارزیابی و اندازه گیری و مقایسه درجه سند چشم انداز یافتگی کشورهای مختلف پیشنهاد شده است که با توجه به سه شاخص اساسی توسعه درون گرا چشم انداز شامل مسئولیت پذیری، ایثارگری، امید به آینده و الهام بخش (برای نفوذ اخلاق و وجدان کاری) تعیین می شود . نتیجه اینکه در ماهیت درون گرای چشم انداز که این سه شاخص را به همراه دارد، حصول متوازن عدالت و توسعه در چشم انداز، حاصل می گردد.
ملخص الجهاز:
"برای توسعه توامان معانی مختلفی گفته شده از جمله: *توسعه اخلاقی به منزله اعطای حق؛ *توسعه عادلانه به منزله مراعات شایستگی؛ *توسعه شایسته به منزله انصاف؛ *توسعه اقتصاد حلال به منزله مساوات؛ *توسعه مشارکتساز به منزله توازن فرهنگی؛ *توسعه متوازن به منزله بیطرفی؛ *توسعه علم پایه به منزله وضع بایسته؛ در این سند با توجه به رهنمودهای مقام معظم رهبری و تامل در آموزههای قرآنی وروایی،برای ترسیم آینده جامعه اسلامی،این تعریف برگزیده است که:«توسعهمورد هدف در چشمانداز،مبتنی بر شکلدهی گفتمان عدالت و پیشرفت همه جانبهاست.
» دوم-مبانی و ویژگیهای ناظر بر تولید و افزایش قدرت در چشمانداز در این بخش نیز مبانی ناظر به حوزههای توسعه قدرت اقتصادی و فرهنگیمورد توجه قرار گرفته است که اهم نکات محوری آن در سند عبارت است از: الف-حوزه اقتصادی:در این حوزه تفاوتهای مبنایی اقتصاد توسعه درسرمایهداری و الگوی کمونیستی مورد تمایز و تفکیک قرار گرفته و ابزاریبودن فعالیتهای اقتصادی و جهتگیری این فعالیتها در مسیر نیل به فضایلو کرامات انسانی-الهی تاکید شده و از اصول زیر به عنوان راه رسیدن بهاین هدف نام برده شده است: -اصل مالکیت معنوی و مادی آثار تولیدی در کشور.
تعریف سند چشمانداز از نظر توسعه درونگرا با توجه به مبانی و پیشفرضهای ذکر شده بایست چشمانداز را از نظر اجراو پیادهسازی مدل توسعه درونگرا مورد تاکید مجدد قرار داد و آن را به صورتزیر تعریف کرد:«سند چشمانداز عبارت است از برنامهای فرآیند محور با کارکردمدیریت تحول در کیفیت و کمیت زندگی فردی و اجتماعی جامعه برمبنای ارزش-های درونی به منظور پیشرفت ملی و تامین نیازهای ملی در همه ساحتهای جامعهبه گونهای که این تغییر و تحول: -آزادی هدفمند و برنامهریزی شده به عنوان یک تکلیف اجتماعی محسوب شود."