خلاصة:
مفهوم خدمات مرجع از اواخر قرن نوزدهم متداول شده است،لیکن در دههء سی سدهء بیستم نظریهء خدمات مرجع مطرح گردید.جیمزوایر، رانگاناتان و ساموئیل روتشتاین از پیشگامان ارائه نظریه خدمات مرجع محسوب میشوند.عمدهترین عوامل ثابت در خدمات مرجع عبارتند از:هدف، عملکرد،استفادهکننده و کتابدار که هر یک ویژگیها و پیچیدگیهای خاصی دارند.خدمات مرجع را با درنظر گرفتن عوامل ثابتی چون شرایط و سنتهای محلی،انواع مراجعهکنندگان،نوع و اندازه منابع کتابخانه، میتوان به سه گروه خدمات مراجع پایه،خدماتی که عموما ارائه میشوند،و خدماتی که گاهبهگاه ارائه میشود تقسیم کرد.پارهای از متخصصان خدمات مرجع را به دو گروه خدمات مرجع مستقیم و خدمات مرجع غیر مستقیم تقسیم میکنند.امروزه خدمات مرجع به گروههای خاصی،چون اقیلتهای نژادی و مذهبی،معلولین و بیسوادان ارائه میگردد و نقش مهمی در ارائه اطلاع به گروهها بر عهده دارد.
ملخص الجهاز:
"این خدمات عبارتند از: 2-1-امانت بین کتابخانهها 2-2-حفظ و نگهداری منابع 2-3-آموزش مراجعهکنندگان 2-4-گردش در کتابخانه و معرفی اجزا و ارکان کتابخانه 2-6-کمک به غیر اعضا 2-7-تهیه نشریات کتابخانه 2-8-راهنمای خوانندگان 2-9-خدمات نمایهسازی و چکیدهنویسی 2-10-تهیه کتابشناسی 2-11-نگهداری بریدهء جراید 3-12-نگهداری بایگانیهای اختصاصی از جمله مجموعههای جزوات،گزارشها و امثال آنها 2-13-ارزیابی منابع مرجع 3-خدماتی که گاهبهگاه اجرا میشود.
همچنین لازم و ضروری است که کتابداران نیز با اهمیت و فنون و نحوهء اجرای امانت بین کتابخانهها آشنا شوند و پارهای مقررات دستوپاگیر نیز که مزاحم فعالیت و ابتکار مدیران متخصص کتابخانهها میشوند از پیش پای آنها برداشته شود،بدون شک،اجرای طرح امانت بین کتابخانهها،قدرت ارائه خدمات عمومی،از جمله خدمات مرجع هر یک از کتابخانههای عضو را چندین برابر میکند و موجب همکاری و ارتباط بیشتر بین کتابداران کشور میگردد.
خدمات مرجع و گروههای خاص همواره اعتقاد بر این بوده است که کتابخانهها با مجموعهء کتابها و نشریات و اطلاعات نوشتاری،و به کمک کتابداران متخصص و با تجربهء خود میتوانند به افراد تحصیل کرده و باسواد سرویس بدهند.
همانطور که دولت موظف است برای این آورگان داخلی یا خارجی کار،مسکن،آموزش و پرورش و بهداشت تدارک ببیند،کتابخانهها(از جمله کتابخانههای عمومی، مدارس و دانشگاهی)نیز موظفاند نسبت به ارائه خدمات خاص به آنها اقدام لازم به عمل آورند.
از این رو لازم است کتابداران مرجحع با روانشانسی برخورد با این واقعیتها آشنا شوند و همانطور که گفته شد،بهتر است از کتابدارانی که با فرهنگ و آداب و رسوم افراد گروه اقلیت قومی آگاهی دارند و در صورت امکان از خود آنها برای انجام این مهم استفاده کرد."