خلاصة:
در دوران سلطنت مغولها در هند،پادشاهان کتابدوست مغول مجموعههای غنی از کتابهای مذهبی،تاریخی و فلسفی در کتابخانههای شخصی خود گرد آوردند.همزمان با آغاز جنبشهای آزادیخواهی و ملیگرایی هند در پایان قرن 19 چند کتابخانه عمومی نیز تاسیس شد ولی تا اواسط قرن 20 بیشتر ایالات هند به اهمیت نقش کتابخانه در بازسازی اجتماعی پی نبردند. در نیمه اول قرن بیستم با کوششهای رانگاناتان پیشرفتهای قابلملاحظهای در خدمات کتابداری پدید آمد.انجمنهای کتابداری به وجود آمد و آموزش منظم کتابداری آغاز شد.در سال 1948 قانون کتابخانههای عمومی که خدمات رایگان کتابخانهها از محل بودجهء عمومی را تامین میکند به تصویب رسید.در این مقاله اقدامات دولت هند برای توسعه کتابخانهها،مورد توجه قرار گرفته و برخی از مراکز و نظامهای اطلاعرسانی هند معرفی شده است.
ملخص الجهاز:
"طبق آمار ارائه شده در دایرة المعارف جهانی آموزش کتابداری و اطلاعرسانی،در سال 1994 تعداد کتابخانههای عمومی هند 45531 باب با 9/35 میلیون کتاب، کتابخانههای آموزشی شامل مدارس،دانشگاهها و مدارس عالی 69542 باب با تعداد 000,190,272 جلد کتاب،و 000,200 نشریه ادواری؛و تعداد کتابخانههای اختصاصی 3500 باب شامل کتابخانههای تخصصی در زمینههای علمی و فنی،پزشکی،کشاورزی،علوم اجتماعی،علوم انسانی،هنر و کتابخانههای مؤسسات پژوهشی و صنعتی و ادارات دولتی بوده است1.
-تجهیز همهء مدارس هند به کتابخانههای دارای کتابدار واجد شرایط؛ -تقویت اشتراک منابع بین تمامی کتابخانههای دانشگاهی،تخصصی،و پژوهشی؛ -روزآمد کردن برنامه درسی علوم کتابداری و اطلاعرسانی دانشگاهها زیر نظر واحدی مسؤول،و تاسیس مرکزی ملی برای آموزش عالی و تحقیقات کتابداری؛ -تصویب قانون کتابخانههای عمومی در تمامی ایالات هند و گردآوری منابع خواندنی و دیداری و شنیداری مربوط به هر منطقه به زبان محلی آن منطقه؛ -تأمین بودجه کافی به وسیله دولت هند برای اجرای پیشنهادهای فوق؛ مراکز و نظامهای اطلاعرسانی هند مرکز ملی علمی هند(اینسداک)در سال 1952 به وسیلهء''شورای تحقیقات علمی و صنعتی''و با همکاری فنی یونسکو تاسیس شد.
در طول دوران فعالیتش به گردآوری مجموعهای از مدارک مانند گزارشها،پروانههای ثبت اختراع و استانداردها تهیه کتابشناسی در موضوعات مختلف علمی،ترجمه متون فنی از 18 زبان خارجی،و تولید میکروفیلم و میکروفیش پرداخته است و انتشارات متعددی دارد از جمله: "چکیدهء علوم هند"،"نمایه ملی ترجمهها"،"گزارش سالانه علم کتابداری و سندآرایی"و"راهنمای نشریات ادواری علمی هند".
کتابخانه مرکز بهعنوان کتابخانه ملی علوم هند دارای مجموعهای در حدود 200 هزار کتاب علمی و فنی و 3300 مجله خارجی و هندی است و بسیاری از این مجلات را به شکل دیسک فشرده دریافت میکند."