ملخص الجهاز:
"این‌گونه است که از دوران استیلای سکاها،سرمت‌ها و در پیآن‌ها آلان‌ها بر جلگه‌های دریای سیاه تا هجوم هون‌ها و عقب‌نشینی بازماندگانسروران سابق استپ به مناطق کوهستانی،دومینویی از جابه‌جایی اقوام از جلگهبه کوهستان در این منطقه در جریان بوده است که در قرن‌های اخیر،با رخنه‌یروس‌ها به صفحات جنوبی و استیلای آن‌ها بر استپ‌های دریای سیاه پس ازسقوط اردوی زرین در قرن پانزدهم میلادی،راه برای رخنه نیروی استیلاگرروس،حتی بدان سوی کوهستان‌های قفقاز در گستره‌ی ایران نیز گشوده شد ودست‌کم آرایش خاصی را از لحاظ سیاسی و جغرافیایی برای منطقه‌ای که بهلحاظ تاریخی،بخش قابل توجهی از آن ذیل سلطه‌ی فرهنگی،دینی و نظامیایران بود،رقم زد.
باید توجه داشت که سواحل دریایمازندران و حواشی رودخانه‌ها،از دیرباز مناطق حاصلخیز و در نتیجه جذابی برایسکنا گزیدن محسوب می‌شده‌اند،چنان‌که عباسقلی باکیخانوف در توصیفجغرافیای ولایت شیروان چنین می‌گوید:«ممالک الحاله‌ی شیروان با سالیان وشکی و باکو و قبه و دربند و طبرسران و کوره و ناحیۀ سموریه و قسمتی از پایینایلسیو داخل آن بوده و وسیع‌ترین و بهترین ولایات این دیار است و سلسلۀ بزرگیاز جبال قفقاز در میان آن‌رو به جنوب شرقی افتاده،ییلاقات خوش هوای علفزار وچشمه‌های خوشگوار و رودهای بسیار دارد که به هردو طرف جاری بوده،غالبا دربیابان‌های وسیع الفضای پرمحاصل،در ساحل دریا و رود کر،باعث فراوانی غلات&%16708JTKG167G% و جنگل و باغات و سایر محصولات می‌شوند و به سبب وقوع خود در کنار دریا،میان روس و ایران و طوایف متکاثرۀ داغستان،امور تجارت را نیز در آن رواجیکامل تواند بود."
(
, 
, 
)
