ملخص الجهاز:
واضح است که برای به دست دادن تصویری درست از وضعیتفرهنگی و ادبی آن سرزمین ابتدا باید متون تألیف شده در منطقۀفارس در سدۀ هشتم و نهم،به عنوان موادّ اصلی تحقیق،بهصورت علمی و دقیق تصحیح و منتشر شود.
پس از دولتشاه،تقی الدین کاشی در خلاصه الاشعار،قاضی نور اللّه شوشتری درمجالس المؤمنین و اوحدی بلیانی در عرفات العاشقین مهمترینتذکرهنویسانی هستند که مطالبی دربارۀ زندگی و عقاید کمال ومقداری از اشعار او را نقل کردهاند؛مطالب آنها بیشتر تکرار هماناطلاعاتی است که دولتشاه در تذکرۀ خود آورده به همراه مطالبیکه صحّت برخی از آنها مورد تردید مصحّحان دیوان است.
در این بخش تحقیقات سعیدنفیسی در باب کمال غیاث نیز نقل شده است که حاوی نکاتتازه و ارزندهای دربارۀ اوست.
مقدمه با بخشی زیر عنوان«کاستیها و پیوستها و تدوینکتاب»پایان میپذیرد و پس از آن در دو صفحه و به صورتفهرستوار،منابعی که برخی از اشعار کمال از آنها استخراجشده و در کنار دستنویس دیوان،مورد استفاده بودهاند معرفیشدهاند؛بیشتر این منابع جنگها و سفینههای ادبی هستند کهبه صورت مخطوط در کتابخانههای مختلف کشور نگهداریمیشوند.
از این سطور چنین دانسته میشود که ما با چند منبعمختلف روبرو هستیم در صورتی که چنین نیست و در واقعمونس العشاق همان جنگ مرحوم محمد علی تربیت است کهبعد از فوت او زمانی در اختیار سعید نفیسی بوده است.
پس دیگر شکّی باقی نمیماندکه جنگ مرحوم تربیت که سعید نفیسی در مقدمۀ دیوان جنیدشیرازی و در کتاب در پیرامون اشعار و احوال حافظ از آن نامبرده همان مونس العشاق و تحفة الآفاق است که زمانی متعلّقبه محمد علی تربیت بوده و اکنون به شمارۀ 5712 در کتابخانۀآیت اللّه مرعشی در قم محفوظ است.