ملخص الجهاز:
"در روز دوم مارس بود که دولت شوروی برخلاف تعهدات بین المللی و موافقتنامه تهران و تصمیمات کنفرانس پتسدام که از 17 ژوییه تا دوم اوت 1945 برگزار شده بود،از فراخواندن نیروهای خود از خاک ایران سرباز زد و اعلام کرد که: «نیروهای خود را فقط از سه شهر مشهد،شاهرود و سمنان خارج میکند و در بقیه نقاط این نیروها تا روشن شدن کامل اوضاع باقی خواهند ماند».
یک روز بعد یعنی در پنجم مارس 1946 (14 اسفند 1324)برنز وزیر خارجۀ ایالات متحدۀ آمریکا یادداشتی برای مولوتف وزیر امور خارجۀ شوروی فرستاد که خلاصه آن بدین قرار است: «از آنجا که مهلت اعلام شده برای خروج تمامی سپاهیان بیگانه از ایران به پایان رسیده و از آنجا که تنها اتحاد جماهیر شوروی است که بیاعتنا به اعتراض دولت ایران،هنوز سپاهیان خود را در این کشور نگاه داشته است،دولت ایالات متحده آمریکا،ضمن ابراز نگرانی،اعلام میکند که نمیتواند در برابر این وضع بیاعتنا باقی بماند.
آنچه روشن است این است که دولت شوروی پیش از آنکه این موضوع در سازمان ملل به بحث گذاشته شود،مدارکی را آماده کرده بود که مبین آمادگی آنها برای فراخوانی نیروها در مقابل تأسیس یک *هنری کیسینجر در 1994 در کتاب خود به نام«دیپلماسی»نوشت:«در بهار 1946، ترومن با قاطعیت از اتحاد شوروی خواهان ترک آذربایجان ایران شد.
-البته کسانی نیز هستند که دگرگونی سیاست شوروی را در چارچوب سیاست عمومی آن دولت *تورج اتابکی در فصل آخر کتاب خود (آذربایجان در ایران معاصر)موضوع اولتیماتوم ترومن را مردود اعلام کرده و نوشته است: «علیرغم این واقعیت که هیچ سند محکمی برای وجود چنین اولتیماتوم در دست نیست، سیاستمداران و پژوهندگان دانشگاهی به این اولتیماتوم فرضی که عامل گمراهکنندهای است چسبیدهاند و سقوط دموکراتها را در آذربایجان به آن نسبت میدهند."