خلاصة:
پژوهش حاضر به بررسی وزن اشعار عامیانۀ فارسی براساس نظریۀ وزنی بروس هیز اختصاص دارد. شعر عامیانۀ فارسی وزنی تکیه¬ای – هجایی دارد؛ یعنی وزنی که براساس تکرار تکیه¬ها در فواصل هجایی مساوی به¬وجود می¬آید. نظریۀ وزنی که یکی از شاخصه¬های منشعب از واج¬شناسی زایشی است، سلسله مراتب وزنی را در شعر تعیین می¬کند و آنها را بر نمودارهای درختی نشان می¬دهد. در این مقاله پس از شرح نظریۀ وزنی، شعر عامیانۀ فارسی را که به ترتیب، مصراع، شطر و پایه¬ها هستند، بر نمودارهای درختی نشان می¬دهیم و قواعد مطابقۀ وزن تکیه¬ای – هجایی را در این نوع اشعار ارائه می¬کنیم.
ملخص الجهاز:
در اين مقاله پس از شرح نظرية وزني ، شعر عاميانـة فارسـي را کـه بـه ترتيب ، مصراع ، شطر و پايه ها هستند، بر نمودارهاي درختي نشان مي دهـيم و قواعـد مطابقـة وزن تکيه اي - هجايي را در اين نوع اشعار ارائه مي کنيم .
در شعر عروضي ، پايه هاي وزني براساس تقابل هجاهاي سبک (ضـعيف / و سنگين (قوي / شکل مـي گيـرد، ولـي پايـه هـاي وزن تکيـه اي + هجـايي براسـاس تقابـل هجاهاي بي تکيه (ضعيف / و تکيـه بـر (قـوي / پديـد مـي آينـد.
بروس هيـز در مقاله اي با عنوان «واج شناسي و نظرية وزني » (۱۹۸۸) به ارتبـاط واج شناسـي و وزن شـعر مي پردازد و نشان مي دهد که هرچند قالب هاي وزني در شعر هر زبان طبق سـنتي قـديم شکل گرفته است ، اين قالـب هـا همـواره خـود را بـا اجـزاي واج شـناختي در شـعر نشـان مي دهند.
قابل پيش بيني بودن محـل تکيـه در پايه هاي شعر عاميانة فارسي سبب مي شود که بتوان به راحتـي آن را ضـرب گرفـت ، امـا صرفا با تکيه بر تقطيع پايه ها نمي توان تشابه وزني را ميـان مصـراع هـايي کـه اجـزاي يـک قطعه شعر را تشکيل مي دهند و هـم وزن هسـتند، نشـان داد.
درواقع ، مفهوم پيچيدگي وزني در شعر عاميانه کمتر است ، زيرا تکيه هـاي وزني طبق قالب وزني از پيش تعيين شده اند و قواعد پيچيده اي نيز براي مـرز پايـه و مـرز شطر نداريم .
٧-ندمييلکيا وزن تکيه اي هجايي شعر عاميانه فارسي ، ساختاري سلسله مراتبـي دارد کـه از واحـدهاي وزني مصراع ، شطر، پايه و هجا تشکيل شده است .