خلاصة:
بازارهای محصول دربرگیرنده سه عنصر عملکرد، رفتار و ساختار میباشند که بسته به ماهیت و نحوه ارتباط این عناصر با یکدیگر، شکل و نوع و سازمان بازار مشخص میشود. تمرکز بازار یکی از خصوصیات ساختاری بازار است که نقش مهمی در ماهیت قیمتگذاری و درجه رقابت یا انحصار موجود در یک بازار یا صنعت را ایفا میکند. بر این اساس، هدف اصلی این مقاله بررسی نقش متغیر درجه تمرکز بازار در پیشبینی بازده سهام و ارایه الگویی برای بیان این رابطه میباشد. دادههای پژوهشی الگوی تحقیق متشکل از متغیرهای مستقل شاخص تمرکز صنعتی هرفیندال، اندازه صنعت (ارزش بازار سهام)، نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار سهام، اهرم مالی و بتای پرتفوی صنعت و همچنین بازده سهام سال آتی به عنوان متغیر وابسته میباشند. قلمرو زمانی تحقیق از سال 1381 تا 1387 میباشد. با توجه به این که شاخص تمرکز بازار متغیری صنعتی میباشد، لذا همه متغیرهای مستقل و وابسته تحقیق در سطح صنعت تبیین و محاسبه شدهاند. به این منظور بعد از بررسی گروههای صنعتی بورس اوراق بهادار تهران و احراز شرایط، 31 گروه فرعی فعال صنعتی بهعنوان پرتفوی در نظر گرفته و آزمونهای آماری لازم صورت پذیرفت. نظر به اینکه متغیرهای معرفی شده در این مطالعه از یک سو در میان 31 صنعت مختلف بورس و از سوی دیگر در دوره زمانی 7 ساله انتخاب میشوند، لذا راهحل پیشنهاد شده در چنین مواردی تلفیق دادههای میانگروهی و سریهای زمانی با یکدیگر و برآورد الگوی مورد نظر بر اساس مجموعه جدید تشکیل شده است. با این وصف، بهمنظور بررسی صحت فرضیههای تحقیق، از رهیافت اقتصادسنجی اثرات ثابت پانل دیتا (با وزندهی به مقاطع صنعت) و به روش حداقل مربعات تعمیمیافته (GLS) استفاده شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که بین متغیرهای مستقل درجه تمرکز صنعتی و اندازه صنعت با بازده سهام آتی رابطه معنیداری وجود دارد. بین متغیرهای نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار، اهرم مالی و بتای صنعت با بازده سهام رابطه معنیداری مشاهده نشد. همچنین مدل تحقیق قادر است 48 درصد رفتار بازده سهام سال آتی را توضیح دهد.
ملخص الجهاز:
"با توجه به خلأ تحقیقاتی در این زمینه در ایران، این تحقیق بر آن است سودمندی «درجه تمرکز بازار» 2 به عنوان شاخص ساختار بازار (یا صنعت)، در توضیح و پیشبینی بازده سهام سال آتی مجموعه شرکتها در قالب گروههای صنعتی موجود در بورس اوراق بهادار تهران را در بازه زمانی 1381 لغایت 1387، مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار دهد.
در این بخش به خلاصهای از پژوهشهای داخلی که صرفا به مسئله سطح و میزان تمرکز در صنایع و توضیح قدرت بازار توجه داشتهاند، اشاره میگردد: در مطالعهای که توسط دفتر مطالعات اقتصادی وزارت بازرگانی در سال 1383صورت گرفته است، نتایج بهدست آمده حاکی از آن میباشد که تمرکز و انحصار نسبتا بالایی در صنایع منتخب وجود دارد و متأسفانه سیاستهای خصوصیسازی و انگیزههای کوچک کردن حجم دولت نیز نتوانسته است بطور کارآمدی از درجه تمرکز در این بازارها بکاهد.
معرفی الگو برای بررسی اثر متغیرهای توضیحی (ریسک سیستماتیک، تمرکز بازار، اندازه، نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار سهام و اهرم مالی) بر بازده سالانه سهام، مدل رگرسیون چند متغیره خطی به روش پانل دیتای مورد کاربرد، به شرح زیر خواهد بود: (6) که در آن: Rit: بازده سهام دوره جاری - Generalized Least Square (GLS) HHIit-1: شاخص تمرکز هرفیندال بر حسب مقادیر فروش شرکتها Ln(ME)it-1: اندازه صنعت (لگاریتم طبیعی ارزش بازار سهام صنعت) Ln(BE/ME)it-1: نسبت لگاریتم طبیعی ارزش دفتری به ارزش بازاری سهام صنعت Levit-1 : اهرم مالی صنعت Betait-1: شاخص ریسک سیستماتیک پورتفوی صنعت β0: مقدار ثابت یا عرض از مبدأ β 1، β 2، β 3، β 4، β 5 : ضرایب متغیرهای الگو jtε : خطای اندازهگیری است."