خلاصة:
دهرمه بنیادیترین مفهوم در تفکر دینی آسیای شرقی است که ریشه در تاریخ هندوئیسم دارد. این مفهوم در وداها، بیشتر به معنای قانون و شریعت و در متون و ادبیات دورههای بعد به معنای فضیلت، عدالت، معیار، وظیفه و تکلیف شرعی است. اما در تفکر بودایی، دهرمه حقیقتی است در باب وضعیت و کارکرد جهان که میتواند به علت و ماهیت رنج انسان پاسخ گوید و تمایلات شرارتآمیز موجود در همین جهان را به پایان برساند. از این رو در بودیسم، جهان متشکل از دهرمههایی است که بنیاد حقیقت را تشکیل میدهند. نگارنده در این نوشتار، ابتدا به سابقه و آثار و عناصر مفهوم دهرمه در سنت دینی هند پرداخته، سپس تاریخ، معانی مختلف، تنوع و طبقهبندی دهرمهها و در نهایت مفهوم دهرمه را در سنت مهایانه و هینه یانه مطرح کرده، تفاسیر مختلف این دو جریان را در باب دهرمه بررسی نموده است.
Dharma is the most fundamental concept in East Asian religious thought that has its roots in Hinduism history. This concept mostly stands for law and Sharia in the Vedas and for virtue، justice، criterion، duty and legitimate action in the forthcoming literary epochs and texts. However، in Buddhist thought Dharma is a kind of truth in the functions and situations for the real world that could reply on the cause and the nature of human being's suffering and can operate as a cession and termination to suffering inclinationes in this world. Hence، the world in Buddhism is comprised of Dharmas that constitute the foundation of truth. In this paper، I have first devoted myself to the records، marks and elements of Dharma in Hindus religious tradition. Then، I have introduced the history، the different meanings، the variety، and classification of Dharma. Next، I have put forward the concept of Dharma in Mahayaneh and Hinayaneh traditions، and eventually I have examined and investigated different interpretations of these two traditions.
ملخص الجهاز:
"این در حالی است که آثار مکتوبی از تعالیم بودا وجود نداشته،اما مریدان فهیم بودا مواعظ و سخنان استاد خود را در ذهن حفظ میکردند و آنها را بهطور شفهی از نسلی به نسل دیگر انتقال میدادند و طبق تفسیر بوداییان امتیاز خاص تمام آن مواعظ در آموزهی «دهرمه»بیان شده است(5،ج:5،ص:449).
1. دهرمه به مثابهی پرجنا یا فهم در تفکر بودایی،والاترین وظیفهی آدمی این است که در جستوجوی ابزاری باشد که بتواند او را از هرگونه رنج و نارضایتیهای زندگی آزاد سازد.
بر ایناساس،وجود دشمنیهای پیدرپی،رقابتهای سودجویانه و تلاش برای شکست دیگر جوامع در نزاعی که فقط یک طرف پیروز شود و همچنین تلاش برای قدرتمندتر شدن یک اجتماع و ساخت سلاحهای مخرب و جنگهای ترسناک و نیز تلاش برای خشونت،فریب،خشم،کینه،ظلم و بیعدالتی و بسیاری از امور دیگر،تماما ریشه در غفلت از مفهوم واقعی دهرمه دارد و نتیجهی تمام این بیعدالتیها در جامعه،انسانهایی هستند بیپناه.
بنابراین در این نوشتار پس از بیان اقسام دهرمه،به سه طبقهبندی نظاممند از دهرمه براساس مکتب سرواستی وادین اشاره میکنیم: گاهی در سنت بودایی دهرمهها را به مشروط35و غیرمشروط36تقسیمبندی میکنند.
سوتره الماس60نیز،که از آثار مهم مهایانه است،آموزهی ناخودی را،به مثابهی دهرمه، اینچنین تفسیر میکند:«آنچه که دهرمه نیک نامیده شده است،در حقیقت دهرمه نیک نیست(بلکه ناخودی است)؛ازاینرو،تتهاگته دهرمهی نیک تعلیم میدهد.
snoitacilbuP lomnA ,)de(hgnisramuK ardnegaN ,msihdduB fo aideapolcycnE nI ,"yteicoS & amrahD ahduB",)2002(,amalialaD .
snoitacilbuP lomnA ,)de(hgnisramuK ardnegaN ,msihdduB fo aideapolcycnE nI ,"noigileR A:amahD",)6991(,.
lov ,)de(edailE aecriM ,noigileR fo aidepolcycnE ni ,"samrahD & amrahD tsihdduB",)7891(,."