خلاصة:
مفهوم «حق» از مهمترین مسائل حوزة اخلاق، حقوق و سیاست است. در این زمینه، مباحث مختلفی از جمله معنا و ماهیت حق، انواع حق، منشأ حق و غیره مطرح میشود. در این میان، بحث از معنای حق، به خصوص در نگاه اندیشمندان اسلامی، و به طور اخص در حوزههای فقهی، حقوقی، اجتماعی و سیاسی، یکی از مباحث مهم است. تبیین دقیق معنای «حق» در نگاه اندیشمندان حوزههای مختلف دانشهای اسلامی، به خصوص در دانشهای حقوق و سیاست، زمینة مناسبی را برای طرح درست و عالمانة مباحث مهم نظامهای سیاسی و حقوقی فراهم میآورد.این نوشتار، با تحقیق در معانی لغوی و اصطلاحی «حق» در علوم گوناگون و دیدگاههای اندیشمندان مسلمان، معتقد است حق به معنی «امتیاز» یا «سلطنت» و «اختصاص» است. قدر جامع همه اینها، نوعی «ثبوت» باشد که به نفع کسی اعتبار و جعل میشود.
ملخص الجهاز:
"در برخی آیات نیز دربارة «کارهای خدای متعال» و به معنی «فعل حکیمانه» استعمال شده است، مانند: «خدا آسمانها و زمین را و هرچه را میان آنهاست، جز به حق نیافریده است؟»(روم: 8) حق در این آیة شریفه در مقابل عبث، لهو، لعب و لغو قرار دارد و به فعل و عملی اطلاق میشود که از شخص حکیمی صادر میشود و دارای هدفی شایسته است.
حجت کوهکمری، سید محمد، البیع، المقرر: شیخ ابوطالب التجلیل التبریزی، قم، مؤسسه نشر اسلامی، 1409ق حسنزادة آملی، حسن، نصوص الحکم بر فصوص الحکم، تهران، مرکز نشر فرهنگی رجاء، 1375 حقشناس، علیمحمد و دیگران، فرهنگ معاصر هزاره انگلیسی فارسی، بیجا، واحد پژوهش، 1379 دریایی، محمد، قاموس نوین: فرهنگ واژگان و اصطلاحات فارسی – عربی، با مقدمه: مهدی محقق، قم، هدی، 1386 دفتر همکاری حوزه و دانشگاه، درآمدی بر حقوق اسلامی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1364 راسخ، محمد، حق و مصلحت؛ مقالاتی در فلسفه حقوق، فلسفه حق و فلسفه ارزش، تهران، طرح نو، 1381 رضانژاد (نوشین)، غلامحسین، حکیم سبزواری؛ زندگی، آثار، فلسفه، بیجا، انتشارات کتابخانه سنانی، 1371 ساکت، محمدحسین، حقوقشناسی: دیباچهای بر دانش حقوق، مشهد، نخست، 1371 سجادی، سید جعفر، فرهنگ اصطلاحات فلسفی ملاصدرا، تهران ، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ سازمان چاپ و انتشارات، 1379 سهروردی، شهاب الدین یحیی، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تصحیح سید حسین نصر، تهران، انجمن فلسفه ایران، 1397ق شیخ احمدرضا، معجم متن اللغه موسوعه لغویه حدیثه، بیروت، دار مکتبه الحیاه، 1377ق شیخ الرئیس ابن سینا، الإلهیات من کتاب الشفاء، تحقیق حسن حسنزاده آملی، قم، مرکز النشر التابع لمکتب الإعلام الإسلامی، 1376 شیخ الرئیس ابن سینا، الهیات نجات، ترجمه سیدیحیی یثربی، تهران، فکر روز، 1377 ملاصدرا (صدرالدین محمدبن ابراهیم شیرازی)، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعه، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1981م."