خلاصة:
امام علی (ع) در فصاحت و بلاغت بی مانند و در خطابه و سخنوری سرآمد است، سخنان زیبا و پرمحتوا و آموزنده او از روزگار زندگی پربارش، مورد توجه ادیبان و سخن شناسان و بزرگان علم و ادب بوده است. نهج البلاغه با محتوای غنی و تصویرهای زیبا و نغمه دلنشین، از همان آغاز توجه بسیاری از بزرگان دانش زیباشناسی و هنر سخنوری را به خود جلب کرده است. دنیا یکی از موضوعات اصلی و محوری نهج البلاغه است که امام (ع) در ارائه تصاویر استعاری از آن، خلاقیت، ابتکار و فصاحت بی بدیل خویش را به نمایش می گذارد. استعاره های آن حضرت در موضوع دنیا از خیال و ابتکاری بی نظیر برخوردار است، دقت در انتخاب الفاظ و روش ترکیب آنها، تازگی و طراوتی خاص به توصیفات آن حضرت بخشیده است. به کار گیری عناصر طبیعت، حیات، پویایی، صورت، زمان، مکان و استفاده از تجارب شخصی در به تصویر کشیدن این موضوع، نشان از معرفی دقیق چهره دنیا و شناخت آن دارد
ملخص الجهاز:
"ازاینروست که بر ما محرز میشود که امام علی(ع)نگاهی یکجانبه و منفی به دنیا ندارد و درعین اینکه آدمی را از دنیاطلبی و فریفتهشدن به مظاهر فریبنده آن بر حذر میدارد،او را به کار و کوشش و عبادت و پندگیری و توشهاندوزی در دنیا فرامیخواند و دنیا را از عناب و نکوهش و تهمتهای ناروایی که بدان نسبت داده میشود مبرا میداند، چنانکه میفرماید:«أ تغتر بالدنیا ثم تذمها؟أ أنت المتجرم علیها أم هی المتجرم علیک؟» (حکمت 131)آیا فریب دنیا را میخوری سپس از آن بدگویی میکنی؟آیا تو بر دنیا ادعای جرم و گناه میکنی یا دنیا چنین ادعایی بر تو دارد؟ و در خطبۀ 209 در عین این که یکی از صحابه خود به نام علاء بن زیاد حارثی را از اسراف و زیادهروی و دنیاطلبی منع و نکوهش میکند،برادرش را نیز به خاطر ترک دنیا و عزلتگزینی و گوشهنشینی سرزنش مینماید و به او یادآور میشود که خداوند نعمتهای دنیوی را برای انسانها آفریده و کنارهگیری از دنیا و ترک نعمتهای حلال آن مورد قبول باریتعالی نیست.
این که در جملۀ أرادتهم الدنیا و لم یریدوها با واو،و در عبارت ففدوا أنفسهم منها با فاء عطف شده برای این است که همچنان ممکن است انسان پس از رو آوردن دنیا به او،زهد پیشه کند و از او رویگرداند گاهی هم از نخست و پیش از آن که دنیا روی خوشی به او نشان دهد از آن کنارهگیری میکند و زهد را بر میگزیند چنانکه پیامبر اکرم(ص)فرموده است:«کسی که آخرت را بزرگترین مقصد خود قرار دهد خداوند او را به مقصودش میرساند و دنیا نیز به او میرسد در حالی که خوار و سرکوفته باشد»بنابراین،در جمله و لم یریدوها عطف با فا نیکو نبوده اما در جمله ففدوا چون فدیه دادن جز پس از اسارت انجام نمیگیرد با فاء عطف داده شده است."