ملخص الجهاز:
"تحول بازرگانی بدستگاه تحصیل غنائم: جریان مداوم و آرام بازرگانی نه تنها منبع درآمد اولیه جهتمراحل بعدی به منظور ایجاد صنایع و کشاورزی مدرن گردید بلکه اینامر منجر بایجاد سیستم جدیدی شد که قرنها برای بانیان خود منبع درآمدهنگفت و ثروت سرشار و انگیزهای جهت سرمایهگذاریهای کلان گردید«حتی این سئوال را میتوان طرح کرد که آیا هر کشور بزرگ باید یک دورهتجاوز و کشورگشائی را طی کند تا اینکه تجاوز و کشورگشائی آن در اثر رشدداخل و نیروهای خارجی متوقف گردد.
)زیرا کشوریکه صنایعش بازار دنیا را تسخیر کرده است هرچه مبادلات آزادتر باشد منافعبیشتری خواهد برد در صورتیکه کشورهائیکه هنوز ضعیف و در مراحل اولیههستند در صورت آزادی بازار قادر بتوسعه یافتن و رقابت با نیرومندان نیستندو اگر از کمها و حمایتهای مخصوص دولت استفاده نکنند هرگز نائل بهپیشرفت نخواهند شد بعلاوه پیشقدمان نهضت ملی آلمان نیروی سیاسی را بااصول لیبرالیسم موافق و قابل تطبیق نمیدانستند و برای پیشرفت سیاسیمداخلات دولت را ضروری میشمردند1بدین ترتیب سیاست دخالتهایو حمایتهای مخصوص دولت و بخش عمومی در امور تجاری و فعالیت اقتصادیآلمان تا خاتمه جنگ دوم بطول انجامد و چنانکه معلوم است همین دخالتهاو تقدم تدابیر ارادی برنیروهای کور بازار و فعالیت بخش خصوصی ضامنقطعی تامین پیشرفت اقتصادی در مراحل اولیه این کشور بود.
(1)راههای پیشرفت اقتصادی جلد دوم ص 18 سطر 1 و 2 چنین بود سیر مختصری در زمینه مبداء حرکت گروه پیشرفته و قیاسپیشگاهنگان کاروان با عقبماندگان همان گروه و نظر اجمالی به امتیازاتو اختصاصات اولیه آنها که سبب اتخاذ دو خطمشی اساسی و متمایز شده درجلوی کاروان موجب شگفتگی و باروری فعالیت آزاد ولیبرالیسم اقتصادی ودر انتهای دیگر آن بتناسب فاصله از پیشرفتگان سبب توسعه نقش دولت ورهبری آن و ضعف و اضمحلال بخش خصوصی اقتصاد میگردد."