نگاهی به کتاب «خلافت اموی» مقدمة ومراجعة

«خلافت اموی» عنوان کتابی است از عبدالامیر عبددیکسون که با ترجمه گیتی شگری در سال 1381 توسط انتشارات طهوری روانه‌ی بازار کتاب گردیده است. این اثر، تحقیقی ژرف در زمینه‌ی تاریخ اسلام و یکی از پر آشوب‌ترین دوران آن؛ یعنی دوران حکومت عبدالملک مروان (خلافت 65 ـ 86ق) است و در مقایسه با بعضی آثاری که در زمینه‌ی تاریخ اسلام منتشر می‌شود، بسیار دقیق و عالمانه نگارش یافته است مقاله حاضر به معرفی و نقد کتاب فوق اختصاص دارد.

"بخش اول: معرفی کتاب این اثر اوضاع سیاسی دوران حکومت عبدالملک بن مروان (65 ـ 86 ق) را بررسی می‌کند و در شش فصل با موضوعات زیر تنظیم شده است: فصل اول: سابقه‌ی سیاسی، اجتماعی و مذهبی عبدالملک؛ فصل دوم: مخالفت طرفداران امام علی علیه‌السلام در این دوره، یعنی شورش مختار بن ابی عبیده ثقفی، زمینه‌ها و پیامدهای آن؛ فصل سوم: عصبیت (نزاع‌های قبیله‌ای) در این دوره و سیاست‌های عبدالملک برای کنترل این پدیده؛ فصل چهارم: جنگ بین ابن زبیر و عبدالملک و علل حمایت مردم حجاز از ابن زبیر؛ فصل پنجم: بررسی شورش‌های ابن جارود، زنج، قیام ازد در عمان و شورش عبدالرحمن بن اشعث و علل این شورش‌ها؛ فصل ششم: جنبش خوارج در این دوره و رابطه‌ی بین شورش مطرف بن مغیره و جنبش شبیب بن یزید و خوارج. نویسنده‌ی کتاب، سال 72 را انتخاب می‌نماید و در این‌باره چنین می‌نویسد: تاریخ جنگ دیرجا ثلیق بین مصعب بن زبیر و عبدالملک بن مروان، ماه جمادی اول یا دوم سال 72 قمری / 691 میلادی است؛ اما واقدی در طبری تنها کسی است در بین منابع کهن که سال 71 قمری / 690 میلادی را می‌دهد این‌که منابع بعدی این تاریخ را تکرار کرده‌اند، دلیل درست بودن آن نیست؛ زیرا بیش‌تر محتمل است که از روایت واقدی به عنوان سند استفاده کرده باشند؛ به علاوه، روایت دیگری از خود واقدی در طبقات ابن سعد هست که ابن عساکر آن را تکرار کرده که تاریخ 72 قمری / 691 میلادی را می‌دهد گذشته از این‌ها، تاریخ 72 قمری / 691 میلادی از آنجا تأیید می‌شود که عبدالملک، پس از پیروزی حجاج را به سوی ابن زبیر فرستاد که منابع ما همگی در مورد آن در سال 72 قمری / 691 میلادی اتفاق نظر دارند (ص 183)."