ملخص الجهاز:
"18اگر در این گفته جای تردیدیبوده باشدبدونشک دیگر اینکه خط کوفی مغربی متأثر از خطکوفی شرقی است،هیچجای تردید وجود ندارد و اصلتمام آنها را شیوۀ نسخ قرآنی دانستهاند که در قرنچهارم هجری قمری در سرزمینهای غربی اسلامیبهویژه آفریقا گسترشیافته بود.
در قرن دهم هجری قمری مجنونهروی رسالهای نوشت که سرآغاز سخنش با این ابیاتشروعشده است: {Sبیا ای خامه انشای رقمکن#به نام کاتب لوحو قلمکنS}22در توصیف از قلم،گذشته از آنچه که از کلام الهی درعظمت آن بیان کردیم،در نزد عرفا تصویری که از انسانکامل بهدست میدهند،قلب ابن انسان را به تمثیل«عرش الهی»میگیرند و خرد را همپایۀ«قلم»؛قلمی کهسرنوشت عالم با آن به نگارش درآمد و روحش یعنیروح این انسان کامل را تمثیل آنلوح محفوظ درنظرگرفتهاند.
29ابن مقله ششنوع قلم(شیوۀ خوشنویسی خط)پدیدگردانید که عبارتند از: 1-نسخ 2-محقق 3-ریحان 4-ثلث 5-توقیع6-رقاع البته ابن مقله این ابداعات را برپایۀ خط پیرآموز ایرانیبنانهاد که نوعی از آن خط پیرآموز تزیینی بنائی است ومکتبی خاص میباشد و از نظر هنر زیباشناسی درمعماری از ارزش بیشماری برخوردار است و در آثارمعماری ایرانی و دیگر ممالک اسلامی که از هنرمعماری ایرانی متأثر هستند،فراوان بهچشم میخورد.
33البته در اینجا خواجوی کرمانی بیتی دارد که ابن مقله راهرچند که نوعقلم او را مشخصنکرده است،ابداعکنندۀ خط میشمارد و آنرا بدینسان میسراید: {Sاگرچه واضع خطست ابن مقله چشمم#ولیکن پیش یاقوتت زشرش آب میبینمS}34اگر نخواهیم زادگاه خوشنویسی اقلام ششگانه راسرزمین ایران بدانیم لیک بیهیچ شبهه میبایستتجلیگاه و شکوفایی این هنر ارزشمند را که جلوهگاهالهامات آسمانی است در این مرزوبوم و بهدستهنرمندان خوشنام ایرانی جستوجو کرد."