خلاصة:
حفظ اسرار دولتی در مکاتبات اداری از مسائل مهم حکومت ها در همه دوره ها به حساب می آید و هر روز به اهمیت آن افزوده می شود، به طوری که دانشمندان کوشش می کنند، شیوه های تازه ای برای رمز کردن اطلاعات و کشف رمز نوشتجات خصم به دست آورند. امروزه در دانش ریاضیات و رایانه رشته ها و گرایش هایی برای رمزنویسی ایجاد کرده اند. پیشینه این کار براساس منابع و اسنادی که به جا مانده است، به تمدن یونان برمی گردد. در بین برخی طبقات مردم همانند خلافکاران، زندانیان و گدایان حرفه ای نیز زبان های رمزی به کار می رود که در اصطلاح زبانشناسان، به زبان آرگو (Argo) معروف است. درباره زبان و خط معما و پیشینه و انواع آن در ادب فارسی تقریبا هیچ کار علمی صورت نگرفته است، حتی در دایره المعارف های فارسی مدخلی به این عنوان وجود ندارد. دلیل عمده آن، یکی کمبود منابع و مآخذ این موضوع بوده و دیگر این که اصول این دانش را در اختیار عموم قرار نمی داده اند، تا اسرار آن برملا نگردد. مقاله حاضر درآمدی است، بر رمزنگاری مکاتبات و شیوه های آن در فرهنگ اسلامی و نیز معرفی انواع قلم های رمزی و مرکب های نامریی نویسی و اصطلاحات مربوط به این دانش که اسرار آن را پوشیده و مخفی نگاه داشته اند.
Keeping governmental secrets in official letters is one of the important issues of governments in all periods and its importance increases every day so that scientists try to find new methods for encoding and decoding of information. Nowadays، in mathematics and computer science a number of fields and trends have been created for encryption. On the basis of sources and documents، the history of this practice goes back to Greek civilization. Some groups of people like criminals، prisoners and professional beggars use coded languages which linguists call them Argo.
There is almost no scientific research about history and types of puzzle language and script in Persian literature، and even there is no entry for this issue in Persian encyclopedias. The main reasons of this are that، on the one hand، there are not enough sources and references about this issue and، on the other، the rules of such knowledge were not taught to people in fear of revealing the secrets.
This article introduces not only the methods of encryption in Islamic culture but also encoding fonts، inks for invisible writing and the terminology of this science whose secrets have been hidden
ملخص الجهاز:
{Eپژوهشهای زبان و ادبیات فارسی(علمی-پژوهشی) دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی-دانشگاه اصفهان دورۀ جدید،سال سوم،شماره 3،(پیاپی 11)پاییز 1390،ص 134-109E} خط معما(پژوهش در انواع و شیوههای رمزنگاری منشآت) دکتر محسن محمدی فشارکی*-مریم شیرانی** چکیده {IBحفظ اسرار دولتی در مکاتبات اداری از مسائل مهم حکومتها در همۀ دورهها به حساب میآید و هر روز به اهمیت آنافزوده میشود،به طوری که دانشمندان کوشش میکنند،شیوههای تازهای برای رمز کردن اطلاعات و کشف رمزنوشتجات خصم به دست آوردند.
یکی از حکام برای اطلاع دادن به پادشاه دربارۀ این که کشورش مورد تاخت و تاز قرار خواهد گرفت،موم روی لوحها را پاک کرد و پیام خود را بر روی چوب آنها حک کرد سپس موم را بر روی سطحلوحها زد،لوحها بدون این که در بازرسیها کشف شود،به دست پادشاه یونان رسید(بنایی:1388،استگانوگرافی).
یکی از اینروشها نوشتن عدد حروف ابجد به صورت حرفی است نه عددی،مثلا به جای محمد(اربعون و ثمانیه و اربعون واربعه)نوشته میشود.
اما روش مطمئنتر و معمولتر برای ارسال نامههای محرمانه،همان ابداع خطوط رمزی بر اساس حروف ابجد بودهکه در متون کهن فارسی از آن با واژههایی چون معما و رمز یاد شده است: «من نخست کردم تا آنچه نبشتنی بود به ظاهر و معما نبشت و گسیل کرده آمد»(همان،466).
قلقشندی،1407:231/9) (8)-زبان مرغی:این زبان نیز مانند زبان زرگری از زبانهای ساختگی است که برای ادای آن حروف«ر»و«ق»به حروف کلماتاضافه میشود:یکی درب مکتبی گذشتی...