خلاصة:
هدف پژوهش حاضر، بررسی کارآمدی قابلیت های هستی شناسی در مقایسه با اصطلاحنامه در ساختار سنتی آن است. هستی شناسی ها نوعی از ابزارهای معنایی هستند که به دلیل کاستی های ساختار اصطلاحنامه ها در بازنمون دانش حوزه موضوعی از طریق نمایش مفاهیم و روابط میان آن ها در حوزه کتابداری و اطلاع رسانی به کار گرفته شده اند. پژوهش حاضر به منظور ارائه مدلی از هستی شناسی در حوزه کتابداری و اطلاع رسانی و با هدف گسترش این ابزار به عنوان ابزار معنایی در بازنمون دانش و بازیابی مفاهیم حوزه با روش تحلیل حوزه، به ساخت نمونه اولیه ای از هستی شناسی در حوزه «نمایه سازی» با عنوان ASFAOnt در نرم افزار Protégé 3.4.4 پرداخته است. هستی شناسی طراحی شده، حاصل تبدیل مفاهیم مربوط به حوزه «نمایه سازی» در اصطلاحنامه اصفا به هستی شناسی است. به منظور ارزیابی کارآمدی ساختار هستی شناسی طراحی شده با روش تحلیل حوزه در بازنمون دانش، در یک مطالعه «کاربردپذیری» به سنجش هستی شناسی در مقایسه با اصطلاحنامه پرداخته شد. پژوهش از نوع کاربردی است و ابزارهای گردآوری اطلاعات، پرسشنامه ساختار یافته با روش انتومتریک، روش بلند فکر کردن در حین جستجو و مصاحبه پس از انجام جستجو است. نتایج پژوهش نشان می دهد میزان کارآمدی هستی شناسی در بازنمون دانش، از کارآمدی اصطلاحنامه اصفا بیشتر است. همچنین با رویکرد تحلیل حوزه می توان ابزارهای معنایی کارآمدتری در بازنمون دانش حوزه های موضوعی در مقایسه با ابزارهای سنتی نظیر اصطلاحنامه ها طراحی نمود.
ملخص الجهاز:
"یافتههای دیگر پژوهشها نشان میدهد که با وجود توانمندیهایی که اصطلاحنامهها در ارائه شبکه ای از مفهومهای یک قلمرو و رابطهها میان آنها دارند،به دلیل محدود بودن آنها در نشان دادن رابطههای میان مفهومها و نیز ساختار نمایشی محدود و برخی عاملهای دیگر،در بازیابی مفهومها و بهدست آوردن دانش موضوعی توسط کاربران به میزان اندکی مورد استفاده قرار گرفتهاند( Tudhope,Alani & Jones,2001;Albrechtsen & Pejtersen,2003;Chun & Wenlin,2004;Khosravi & Vazifedoost,2007 و جز آن).
اطلاعات بهدست آمده از مصاحبهها و روش بلند فکر کردن آزمودنیها نیز نشان داد که آزمودنیها از شیوه نمایش محتوا در فرمهای ویرایشگر مفهوم،رابطه و نمونه در هستیشناسی،تا اندازه زیادی رضایت داشتند و از نظر آنها این شیوه نمایش در بازنمون دانش در پیوند با مفهومها و رابطهها در قلمرو"نمایهسازی"بسیار کارآمد است.
معیار مفهومها یافتههای این آزمون نشان داد که آزمودنیها متغیرهای"ارائه مفهومهای اصلی قلمرو نمایهسازی"، "عدم استفاده از مفهومهای حشو و زاید"و"هماهنگی در ساختار سلسله مراتبی"را در اصطلاحنامه اصفا بالاتر از اندازه متوسط بیان کردند(جدول 3).
مقایسه میانگینهای بهدست آمده برای هستیشناسی(4/342)و اصطلاحنامه اصفا(2/82)و نیز نتیجه آزمون P-value 0)t و (0<0/05 نشان میدهد که از نظر آزمودنیها،کارآمدی هستیشناسی در بازنمون رابطهها نسبت به اصطلاحنامه اصفا بیشتر است و تفاوت مشاهده شده میان میانگینهای بهدست آمده از کارآمدی این معیار در این دو ابزار،معنادار است.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) مقایسه میانگینهای بهدست آمده برای هستیشناسی(میانگین:4/28)و اصطلاحنامه(میانگین: 2/537)و نیز نتیجه آزمون P-value 0)t و (0<0/05 نشان میدهد که آزمودنیها در مورد معیار"درک کاربر از محتوا"،کارآمدی هستیشناسی را بیشتر از اصطلاحنامه اصفا ارزیابی کردند و تفاوت دیده شده میان میانگینهای بهدست آمده از کارآمدی معیار"درک کاربر از محتوا"در اصطلاحنامه اصفا و هستی شناسی،معنادار است."