خلاصة:
احمد بن حنبل رئیس و پیشوای مذهب حنابله و اصحاب حدیث است که در
دوران اوج اقتدار عباسیان و علمای معتزله، با دفاع از اندیشه قدمت قرآن و پایداری
در واقعه محنت مطرح گشت. اهمیت زندگی احمد بن حنبل از آنجاست که او
علیرغم همه پایداریاش در برابر عباسیان به دفاع از حاکمان جائر معروف است.
در مقاله حاضر ضمن مروری بر زندگی احمد بن حنبل، اوضاع سیاسی، مذهبی
روزگار وی مورد اشاره قرار گرفته و کارنامه سیاسی، فکری احمد بن حنبل در مواجهه
با اوضاع زمانه بررسی شده است.
ملخص الجهاز:
"40 هنگامی که احمد زیر ضربههای تازیانه از هوش میرفت، جلادها دست میکشیدند و چون به هوش میآمد، به شکنجه ادامه میدادند: در منابع آمده است که معتصم با دیدن این حالت احساس گناه کرد، اما نفوذ سران معتزله، به خصوص ابن ابی دواد جرأت دخالت به او نمیداد چرا که او هر بار به خلیفه میگفت: «به خدا او مشرک است زجرش کم نمیشود تا هر آنچه ما میخواهیم انجام دهد اگر اینکار را کرد دیگر او را نمیزنیم».
49 این امر از واقعهای مهم حکایت میکند و الا هیأت حاکمه با آن همه قدرت و شوکت، چه باکی داشت از این که شخصی در زیر ضربههای شلاق آنها جان دهد؛ نفوذ زیاد سران اهل حدیث، به خصوص احمد در میانه عامه مردم آنها را نگران کرده بود و مرگ او میتوانست شورش وسیعی را در بغداد به پا کند، مسئلهای که اگر رخ میداد حکومت را درمانده میکرد.
حتی عامه مردم به طور آشکار از اطاعت حکومت سرباز میزدند؛ آنها نزد احمد آمده و میگفتند: ما از امارت ابن ابی دواد راضی نیستیم، او به ما دستور داده است که کودکان خود را به مکتب خانه بفرستیم تا معلمان به آنها قرآن بیاموزند، اما ما کودکان خود را از این امر منع کردیم.
گویا متوکل ترتیبی داده بود تا او و فرزندانش در سرای سرداران ترک منزل کنند؛ هر کدام که به استقبال او آمدند، پیروزی احمد را بر ابن ابی دؤاد تبریک گفتند و خواستند تا پذیرایی او را بر عهده گیرند، اما احمد حاضر نشد در خانه هیچ یک آنها منزل کند بنابراین، به فرزندانش امر کرد خانهای کرایه کنند."