سید حسن تقی زاده و نقد ادبی مقالة

"در ابتدای مقاله‌ای که راجع بهفردوسی در مجله‌ی کاوه نوشته است و به آن اشاره خواهیمکرد،مقایسه‌ای میان روش تحقیق فرنگی‌ها و شرقی‌ها بهعمل می‌آورد و می‌گوید:«بعد از اتمام مقاله یک نکته در نظرنگارنده‌ی این سطور مجسم شد و آن فرق عظیم و هولناکیاست که میان طریقه‌ی تحقیق و تتبع اروپائی و مشرقی است،زیرا موضوع همین مقاله که برای او ماه‌ها صرف شده و مرتبابواسطه‌ی رجوع بمآخذ و کتب یادداشت‌ها جمع‌آوری شده،ازطرف یک ادیب ایرانی«در یک شب با وجود فراهم نبودن اسباب و فقدان کتب لازمه‌ی مسوده»و بطور مبسوط درمقدمه‌ی شاهنامه چاپ امیر بهادر در طهران شرح و پرداختهشده است!»(کاوه،سال پنجم،ش 10،ص 122) تقی‌زاده در مقالاتش با عنوان«مشاهیر شعرای ایران»کهدر کاوه منتشر می‌کرد،مانند قزوینی،نخستین تحقیقات باروش فرنگی را در ادب و فرهنگ ایران انجام داد. البته در این‌باره او نکته‌ای را نیز بیان می‌کند و آن اینکه:«نسبت به لغات اروپائی باید میان اسم ذات و اسم معنی فرقگذاشت یعنی در اسامی اشیاء و ادوات هم نسبت به گذشتهو هم در آینده بیش‌تر مسامحه و تسهیل می‌توان نشان دادولی در الفاظ و اصطلاحات راجع به معنویات نه تنها در آیندهحتی الامکان هیچ اجازه نباید داده شود،بلکه حتی لغات فرنگی از این قبیل را که در گذشته هم داخل شده‌اند،باید ثانیا زسر حد ایران خارج نموده و اجازه‌ی اقامت نداد."