ملخص الجهاز:
"اردبیل،لازم است بیان شود که در تاریخ اردبیل،کموبیش نیکوکارانی حضور داشتهاند که گاه،به شکل بازوی هیئت حاکمه(محمد ولی خان تنکابنی)و گاه به صورت اهرمهای مردم(تجار)،به مصیبتزدگان و نیازمندان کمک کردهاند و در واقع بهعنوان مؤسسات کمکرسانی (باتوجه به شرایط اجتماعی حاکم بر جامعه)بهطور مقطعی ایفای نقش مینمودند.
برای رفع این مشکل،نیکوکاران و افراد خیر شهر به ریاست میرزا بیوک آقا هابزاده از حزب دموکرات،به کمک درماندگان شتافتند و دویست نفر از اطفالی را که پدر و مادر خود را در نتیجهء قحطی از دست داده بودند، در خانهء حاج یوسف لنکرانی در نزدیکی بازار حلبیسازها جمع کرده،به نگهداریشان پرداختند و در هر کوی و بر زن برای نگهداری بینوایان و بزرگان، کمیسیونهایی تشکیل دادند.
به همین مناسبت،این امر خیر متوقف نشد و فعالیتهای حزب دموکرات به صورت تشکیل دار المساکین خیریه و تأسیس مدارس و جمعآوری اعانات محلی از تجار محلات مختلف اردبیل،به کار خود ادامه داد و با همکاری ادارهء مالیهء ایالتی و برقراری ارتباط با وزارت داخلهء وقت،وجوهات زیادی جمعآوری و برای مصارف مختلف خیریه استفاده شد.
پی نوشتها: (1)- (2)- (3)- (4)- (5)- (6)- (7)- (8)- (9)- (10)- (11)- (12)- (13)- (14)- (15)- (16)- (17)- (18)- (19)- (20)- (21)- (22)- (23)- (24)- (25)- (26)- (27)- (28) سند نشان شیر و خورشید-وزارت داخله-ایالت آذربایجان به تاریخ 15 برج اردی[بهشت]-1304 تهران نمرهی 1205 مقام منیع وزارت جلیلهی داخله-دامت شوکته یکصدوسی نفر از طبقهی ضعفا و فقرای شهر اردبیل-که در دار المساکین خیریهی آنجا اعاشه میشوند-صورت جمع و خرج آنها1 از حکومت خواسته شده بود که در سراسر برج مرتبا بفرستند."