عارف، حنجره انقلاب مشروطه (نگاهی به تأثیر انقلاب مشروطه بر موسیقی ایران مقالة

انقلاب مشروطه بر همه ابعاد مادی و معنوی زندگی ایرانیان تأثیر عمیقی نهاد. امروز که صد سال از این واقعه می گذرد بر همگان معلوم شده که اگر تأثیرات فرهنگی آن، هم سنگ تأثیرات سیاسی نباشد کمتر از آن نیست. این مقاله می کوشد این تأثیر را بر هنر موسیقی موشکافی کرده و نگاهی هم به زندگی و آثار عارف قزوینی شاعر و نغمه سرای دوره مشروطه داشته باشد. مولف کوشیده تا از آثار وی، دیسکوگرافی (Discography) کاملی به عنوان مصادیقی از سند ارایه نماید.

"تصنیف به صورت کنونی،پدیده‌ای نسبتا جدید در ادبیات ایران است و می‌توان گفت هنگامی که شعر و موسیقی از دربار سلاطین قدم بیرون نهاد و به‌ دست مردم افتاد،شکل تصنیف را برای خود انتخاب کرد. از این اثر در دورهء قاجار صفحه‌ای تهیه نشده، اما در زمان ما استاد فرامرز پایور که این تصنیف را از خواننده‌های معمری چون‌ عبد الله خان دوامی شنیده بودند،برای ارکستر سازهای سنتی در شور تنظیم و یک بار با صدای محمد رضا شجریان و بار دیگر با آوای شهرام ناظری ضبط کرده‌اند. این اثر-که در دشتی است-از اولین آثار عارف است که در دورهء قاجار در صفحهء گرامافون شمارهء(12581-14)شرکت‌"کمپانی گرامافون‌"با صدای خواننده‌ای به نام زری،به همراهی تار آرشاک خان در سال 1291 ش. عبد الله دوامی خوانندهء اواخر دورهء قاجار،نقل می‌کرد که وقتی برای ضبط صفحه به اتفاق درویش خان عازم تفلیس بوده است(سال 1329 ق. دوامی که خواسته بود روی عارف را زمین‌ نیندازد،در یکی از جلسات ضبط صفحه بین ساز و آواز ناگهان شروع به خواندن‌ تصنیف شوستر کرده که درویش از شدت عصبانیت با مشت پوست تار را پاره‌ کرده و استودیو را ترک می‌کند. با آواز ایران الدوله،در صفحهء شمارهء(697 xA)شرکت‌ (به تصویر صفحه مراجعه شود)غلامحسین بنان هیزماسترزوویس (HMV) ضبط شده است. با صدای قمر و تار مرتضی نی داود در صفحهء شمارهء (Ax355) شرکت هیزماسترزوویس (HMV) ضبط شد و سالها بعد مرحوم‌ خالقی آن را برای ارکستر تنظیم کرد که با صدای آسمانی بنان،در برنامهء گلهای‌ رنگارنگ شمارهء 266 اجرا شده است."