خلاصة:
نوشتار حاضر، ترجمه فصلی از کتاب «الدولة العثمانیة، قراءة جدیدة لعوامل الانحطاط»
نوشته دکتر قیس جواد العزاوی است.2 او، دکتری خود را با رتبه عالی در حوزه مطالعات
عثمانی از دانشگاه سوربن فرانسه در سال 1993،م دریافت کرده است. او سردبیر نشریه
دراسات شرقیه است و تاکنون، از وی چندین کتاب و مقاله در زمینه مطالعات دولت عثمانی
چاپ و منتشر شده است.
در شماره چهارم از فصلنامه حاضر، مقاله ای عنوان «دولت عثمانی و امتیازدهی به
اروپایی ها...» انتشار یافت که بخشی از مقدمه و فصل نخست از کتاب مزبور، ترجمه آقای
علی غلامی دهقی بود.
در این نوشتار، ترجمه فصلی دیگر از کتاب یاد شده تقدیم می شود که در واقع، بیانگر یکی از عوامل مهم انحطاط و فروپاشی دولت عثمانی است.
در این نوشتار، روشن می شود که دولت عثمانی با عدم دوراندیشی و با بی توجهی به
جوانب مختلف امور، قیمومیت و سرپرستی اقلیت های دینی مستقر در قلمرو خود را به
دولت های اروپایی سپرد، و آنان با استفاده از فرصت به دست آمده، در پیکره قلمرو
عثمانی نفوذ کردند، و سپس نفوذ خود را در ابعاد سیاسی، اجتماعی و فرهنگی بسط دادند.
بدین سان، با اقدامی که آغاز آن به دست خود دولت عثمانی بود، یکی از عوامل مهم
فروپاشی آن دولت رقم خورد.
ملخص الجهاز:
"نظام اقلیت های دینی در خدمت دشمنان پس از بررسی اجمالی وضعیت اهل ذمه در امپراتوری عثمانی و تبیین روابط آنان با کنسول گری های بیگانه و بیان این که چگونه در همان زمان، نظام اقلیت های دینی عثمانی، تعهدها و امتیازهایی را برای آنان قرار داد و راه های جدایی آنان از امت و هم پیمانی شان با خارج را فراهم ساخت، حال در ادامه سخن می کوشیم تا به این پرسش مهم پاسخ گوییم که چگونه ولاء و دوستی اقلیت های دینی عثمانی با امپراتوری عثمانی که در قلمرو آن، زندگی محترمانه ای داشتند و کاملا حقوقشان حفظ می شد و آزادانه به انجام مناسک دینی شان می پرداختند، به ولاء و دوستی دشمنان که در ایشان طمع داشتند، دگرگون شد؟ چه عواملی این دگرگونی را فراهم ساخت؟ آیا عامل آن، طبیعت مصالح یا قدرت یافتن اروپای مسیحی و ضعیف شدن امپراطوری اسلامی بود یا این که افزون براین دو، اشتباهای سلاطین عثمانی و منازعات نظامی آنان با والیان و امارت های تابع خود نیز بود؟ به درستی که این عوامل، همگی تأثیر داشته است، اما وجود این عوامل، از اهمیت دخالت های بیگانگان و قدرت نفوذ آنان برگروه های دینی نمی کاهد."