ملخص الجهاز:
"در گام دوم، توجه به این نکته اساسی است که هر چند صفویان در آغاز پیدایش و رشد خویش برای ایجاد قلمرو واحدی از میان سرزمین های پراکنده و به ظاهر خودمختار می کوشیدند; اما از آن پس، دست به فزون طلبی زده یا دست کم به عنوان تهدیدی جدی برای سلطان سلیم عثمانی ـ که در آن زمان آرزویش رهبری بلا منازع جهان اسلام بود ـ به شمار می آمدند.
نقش فرقه های غالی (طریقت ها) چنان که پیش از این گفته شد، یکی از عوامل اصلی موفقیت صفویان موقعیت برجسته و کرامت آمیز آنان در میان غالیان شیعی بود که در زمان تهاجم مغول به درون امپراتوری عثمانی رانده شده بودند.
هر چند زمینه این دگرگونی هم به وسیله تغییرات دینی نامحسوس طی دوران ایلخانی و هم رویش ریشه های مکتب شیعه در بخش های گوناگون کشور از پیش فراهم شده بود، هنگامی که شاه اسماعیل به قدرت رسید هنوز کشور عمدتا سنی بود; اما با قرار دادن تشیع به عنوان دین دولتی، او این دگرگونی را سرعت بخشید.
سنت عرفانی در جبل عامل از احمد بن فهد حلی (783 ـ 841 قمری / 1381 تا 1437 میلادی) به ارث رسید که عالمان را در این ناحیه تحت تأثیر قرار داد و آنان حتی هنگامی که به ایران مهاجرت کردند، این گرایش را با خود بردند; اما این سنت عرفانی فراتر یا افراطی تر از آنچه که در طی دوران نخستین صفویان وجود داشت، نبود."