خلاصة:
توسعه، واژهای است با کاربرد وسیع، ولی دقیقا معلوم نیست که منظور از توسعه چیست. واژه توسعه در کشور ما با انعطافپذیری فراوانی مورد استفاده قرار میگیرد تا آنجا که از شخص به شخص و از گروه به گروه به نحو متفاوتی تعریف میشود. به هر حال پرسش «توسعه چیست؟» از جمله سؤالهایی نیست که بتوان به راحتی آن را کنار نهاد؛ زیرا از یک سو اگر منظور خود را از توسعه به صورت دقیق معین نسازیم گفت و گو و داد و ستد فکری در فضایی غبارآلود و مه گرفته انجام میگیرد که در آن هیچ اختلاف نظر ظاهری بر اختلاف نظر واقعی دلالت ندارد و هیچ اتفاق نظر ظاهری نیز دال بر اتفاق نظر واقعی نیست. از سوی دیگر، فهم دقیق و روشن نظریات و ادبیات توسعه کاملا قائم به مشخص شدن معنا و مفهوم توسعه است. در این مقاله تلاش گردیده هر چند به صورت مقدماتی، راهکارها و قواعدی به منظور تعریف علمی از توسعه ارائه گردد و چهرههای مبدل و غیر علمی در تعریف توسعه نشان داده شود.
ملخص الجهاز:
"آیا توسعه با تعالی مترادف است؟ آیا توسعه به معنای وضع مطلوب و خوب است؟ آیا توسعه خداگونه شدن است؟ آیا توسعه حرکت به سوی تکامل را در بردارد؟ آیا توسعه با پر کردن شکاف کشورهای غنی و فقیر یکی است؟ آیا توسعه به معنای غلبه مادیگری است؟ آیا توسعه لجامگسیختگی اخلاقی را در پی ندارد؟ آیا جامعه توسعه یافته جامعهای مطلوب است؟ به راستی توسعه چیست؟ آیا در دیدگاه علمی، برای تعریف توسعه ملاک و ضابطهای وجود ندارد و هرکس میتواند بنا به دیدگاه و گرایش خود، و به نحو دلخواه آن را تعریف کند؟ به هر حال پرسش «توسعه چیست؟» از جمله سؤالهایی نیست که بتوان به راحتی آن را کنار نهاد؛ زیرا از یک سو، اگر منظور خود را از توسعه به صورت دقیق معین نسازیم، گفت و گو و داد و ستد فکری در فضایی غبارآلود و مه گرفته انجام میگیرد که در آن، هیچ اختلاف نظر ظاهری بر اختلاف نظر واقعی دلالت ندارد و هیچ اتفاق نظر ظاهری نیز دال بر اتفاق نظر واقعی نیست.
در مورد «توسعه» نیز میتوان به روش پیشینی، ابتدا تعریفی کلی از توسعه ارائه داد و ضمن تعریف، مطلوبترین و بهترین اوصاف را برای جامعه توسعه یافته برشمرد، به گونهای که دربردارنده و حافظ تمامی چیزهایی باشد که خوب میانگاریم و رد کننده و محو کننده تمامی آنچه باشد که بد میپنداریم (توسعه یعنی جامعه آرمانی و مطلوب) سپس کشورهای جهان را با آن تعریف بسنجیم و هر کشوری را که با این تعریف صدق نکرد، توسعه نیافته قلمداد کنیم."