خلاصة:
قاطعیت، به معنای اجرای مناسب و به موقع قانون و بهره گیری از قدرت مشروع در جهت اجرای عدالت است و مدارا به معنای سعه صدر و تحمل آرای دیگران. در این مقاله این دو مفهوم با استفاده از کلام و سیره امام علی(ع) تجزیه و تحلیل میشوند و مواردی مانند مدارای حضرت با خلفای قبل از خود و 25 سال سکوت، قاطعیت و مدارای ایشان در برابر مخالفان حکومت (اصحاب جمل، صفین و خوارج) بررسی میگردد. دعوت کارگزاران به مدارا و قاطعیت، قاطعیت در اجرای عدالت و نفی تبعیض، اجرای عدالت و قاطعیت در برابر تخلف کارگزاران، قاطعیت در اجرای احکام و قوانین الهی، قاطعیت در برابر تخریبکنندگان فرهنگ اسلامی و باورهای دینی و شدت عمل نسبت به معترضان و منتقدان توطئهگر، نمونههای عملی مطرح شده در این خصوص هستند.
ملخص الجهاز:
"آن حضرت برای پیشبرد اسلام و حفظ اصول ارزشی و کمک به گسترش آن در جهان آنروز همت گماشت و در عمل نشان داد که مدارا همیشه از طرف صاحبان قدرت در برابر زیردستان نیست؛ بلکه در مواردی نیز لازم است نخبگان جامعه ـ و حتی آنانی که بیشترین حق را در جامعه دارند و به عللی ازحق خود محروم ماندهاند ـ حرکتی برخلاف مصالح عامه دین و مسلمین انجام ندهند ـ مگر زمانی که حرکت اصلاحی آنان هیچ گونه ضرری برای جامعه نداشته باشد ـ و در عین حال، از طریق ارشادات و راهنماییهای خود، به منظور تقویت مبانی دینی و نظام مسلمین، حکومت را یاری رسانند؛15 بدین معنا که در تمام موارد، منافع عمومی را مدنظر قرار دهند و نوع برخورد خود را بر اساس آن تنظیم کنند.
حضرت علی(ع) در زمان عثمان، که بیتالمال را در میان بستگان خود تقسیم میکرد و ابوذر را با آن مقام علمی و تقوا به ربذه تبعید نمود، فقط به مشایعت ابوذر اکتفا کرد و در عمل، با حکم خلیفه مخالفت نکرد و در موارد مختلف که افرادی میکوشیدند از خشونت بر ضد عثمان استفاده کنند، آنان را از این عمل برحذر داشت و بارها میان عثمان و مخالفان او میانجیگری نمود و کوشید که واقعه پدید آمده بدون خشونت و خونریزی پایان پذیرد و تا آخرین لحظه هم با فرستادن امام حسن و امام حسین(ع) به منظور حمایت از عثمان، حسننیت خود را اثبات نمود."