خلاصة:
مجموعه میراث فرهنگی هر کشور، از جمله یادگارهای ارزشمند و گنجینه‌های بی‌بدیل مادی و معنوی آن ملت به شمار می‌رود. میراث فرهنگی، دستاوردهای بشری است که بیانگر زیرساختهای فکری، علمی و اجتماعی جوامع است و هویت آنها را متجلی می‌سازد. در این حوزه، ایران دارای جایگاهی بس رفیع و ارزنده است. ایران با پیشینه چندین هزار ساله خود، همواره در بین ملتها بر تارک تمدن بشریت درخشیده است.کتابهای خطی ایران در میان مواریث فرهنگی جهان، جایگاهی ویژه دارند؛ زیرا هر یک به نوعی تجلیگاه علوم، فنون و هنرهای گوناگون بشر و بخصوص نسل پیشرو و هوشمند ایرانی، قلمداد می‌شوند.در پژوهش حاضر، با روش سندی، عوامل خروج نسخه‌های خطی از کشور و راه‌های مقابله با این پدیده بررسی و تجزیه و تحلیل شده است. پدیده‌هایی همچون سرقت، خروج قانونی و غیر قانونی (قاچاق) کتابهای خطی، از منظرهای گوناگون بررسی شده‌اند. همچنین، نقش و وظایف دولت، کتابخانه‌ها و مجموعه‌داران تبیین شده است. از جمله مهم‌ترین موارد در رابطه با خروج کتابهای خطی می‌توان به عوامل حفاظتی، امنیتی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، حکومتی و قانونی اشاره نمود.
ملخص الجهاز:
"هدف از اجرای آنها این است که کتابخانه‌ها و مراکز اسنادی که در میان مجموعه خود، مواد میراث فرهنگی منحصر به فردی متشکل از سایر فرهنگها را جای داده‌اند، باید منابع خوب و شایسته ای از آنها را در وب قرار دهند؛ زیرا نه تنها کتابداران محل و مسئولان آرشیو، بلکه بیشتر محققان برجسته دانشگاهی بین‌المللی نیز که به سبب تجربه و تخصص‌هایشان دعوت به مشارکت شده‌اند، با استفاده از چنین وب‌سایتهایی می‌توانند هدفهای پژوهشی و آموزشی مرتبط را تأمین کنند» (بسروپ، 2004).
ثبت قانونی آثار و اموال فرهنگی و نسخه‌های خطی و اعلام آن به یونسکو ـ یا هر سازمان ذیربط دیگر جهانی ـ می‌تواند در حفاظت از نسخه‌ها مفید و مؤثر واقع شود، زیرا در صورت خروج آنها، مسئله پیگیری در خصوص استرداد آنها تسهیل خواهد شد و راهکارهای قانونی محکمه پسند را می‌توان در مجامع و محاکم قضایی بین‌المللی، دنبال نمود.
درست است که بسیاری از مالکان و مجموعه‌داران، دلال نیستند و با عشق زایدالوصفی، سالها نسبت به جمع‌آوری نسخه‌ها همت گماشته‌اند؛ اما تداوم این عشق و علاقه‌مندی نسبت به آنها ـ و نیز نسبت به جایگاه علمی، فرهنگی کشورشان ـ می‌طلبد که جنبه‌های صرف مادی یا اقتصادی را کنار بگذارند و به ثمرات دیگر نسخه‌های خطی برای مردم و کشور خود فکر کنند.
نکته‌ای که باید در نظر داشت این است که اقدامهای یونسکو زمانی می‌تواند به طور کامل عملی و اجرایی شود که هر دو کشور ـ یعنی مبدأ و مقصد آثار فرهنگی ـ عضو کنوانسیون مربوط باشند یا آنکه از طریق انعقاد موافقتنامۀ دوجانبه، مسئله بازگرداندن را میان خود حل و فصل کنند."
(
, 
, 
)
