خلاصة:
برخی از صنایع ادبی در زبان فارسی، صنایعی هستند که ارزشهای بلاغی پدیده دوزبانگی را نشان می دهند. متاسفانه، در کتابهای بلاغت ارزش زیباشناختی این صنایع را شرح نداده اند، اما امروزه با استفاده از نظریه های گوناگونی که در خصوص پدیده رمزگردانی مطرح شده است و با توجه به رواج این نظریه ها در حوزه ادبیات و نقد ادبی، می توان ابعاد زیباشناختی این صنایع را نشان داد. بنابراین، در این مقاله مشخص می شود که از بین این صنایع، صنعت اقتباس ارزش و اهمیت ادبی بیشتری دارد. همچنین، ارزش و اهمیت ادبی این صنعت با استفاده از نظریه های مختلف، اثبات می شود.
Some of the figures of speech in Persian language are those that show the rhetorical value of the bilingualism. Tarjema (translation)، Molama (bilingual poem)، Dhuloghatayn (readable by two languge)، Eghtebas (borrowing)، Darj (insertion)، are these figures of speech. Unfortunately، in rhetorical sources and books، the aesthetic values of these figures have not been explained. However، the aesthetic aspects of these figures can be shown through several theories that discuss code switching; considering the fact that some of the theories are commonly used in literature and literary criticism. Therefore، in this essay، it is shown that from these figures، Eghtebas (borrowing) has a higher literary value and importance than others. Moreover، the literary significance of this figure is revealed through several theories.
ملخص الجهاز:
"اما از آنجا که کلام خدای-تعالی-و احادیث در اصل به زبان عربی است و وقتی شاعر فارسیزبان از این صنعت استفاده میکند،ناگزیر از رمزگردانی )gnihctiwS edoC( است،لذا باید آن را در حوزۀ شعر فارسی به پدیدۀ دو زبانگی مرتبط دانست.
نکتۀ دیگری که از تعریف و مثالهای فوق مشخص میشود،این است که این صنعت باید نام دیگری برای صنعت اقتباس باشد که در شمار صنایع بدیع آمده است،زیرا نامی از این صنعت در منابع دیگر نمیتوان یافت و به جای آن صنعت اقتباس را میتوان یافت که با همین تعریف یا مشابه آن در کتابهای بدیع آمده است؛چنانکه در نفایس الفنون آمده است:«اقتباس،عبارت است از آنکه دبیر یا شاعر در میان کلام جهت تزئین و نظام آن آیتی از قرآن درج کند،چنانکه:اتته الوزارۀ منقادۀ/الیه تجر بأذیالها/و لو رامها أحد غیره/{/لزلزلت الارض زلزالها»/} و از پارسی: {Sمرا شکیب نمیباشد ای مسلمانان#ز روی خوب،{/لکم دینکم ولی دینی/}»S} (شمس الدین آملی،1377:113/1).
اینکه اقتباس را جزو صنایع معنوی آوردهاند و ملمع را جزو صنایع لفظی و حتی استاد همایی آن را جزو صنایع لفظی هم به شمار نیاورده است،جای تأمل دارد و میتوان فهمید که از نظر علمای بلاغت ارزش زیباشناختی اقتباس بمراتب از ارزش زیباشناختی ملمع بیشتر است،زیرا صنایع معنوی بیش از صنایع لفظی موجب برجستهسازی )gnidnuorgeroF( زبان میشود و مهمترین صنایع ادبی که لازمۀ زبان شعری است،جزو این صنایع است؛حتی اگر قول کسانی چون عبد القاهر جرجانی را ملاک قرار دهیم،ارزش صنایع معنوی بالذات است،ولی ارزش صنایع لفظی بالعرض است."