خلاصة:
به دنبال شکل گیری امپراتوری هخامنشی توسط کوروش کبیر و گسترش آن توسط داریوش اول که از رود سند در هند تا رود نیل در مصر امتداد داشت، استفاده از یک زبان واحد و بین المللی برای ایجاد ارتباط با ایالات مختلف با نژادها و زبانهای متفاوت ضرورت یافت تا شاهان هخامنشی بتوانند پیامها و فرمانهای خود را به ملل تابعه منتقل و ابلاغ کنند. هر چند داریوش اول پس از غلبه بر مخالفان و شورشگران دستور نوشتن کتیبۀ بیستون را به سه زبان فارسی باستان، عیلامی و بابلی برای معرفی اقدامات خود صادر کرد، با توجه به اینکه تنها ایالات محدودی از امپراتوری، یعنی سرزمین پارس و قوم آریا، در مرکز و غرب ایران، عیلامیان در جنوب غربی ایران و بابلیان در جنوب بین النهرین با این زبانها آشنا بودند، لذا، داریوش دستور ترجمۀ این پیام را به زبان آرامی که در بخش وسیعی از امپراتوری به آن تکلم می شد و قابل فهم بود، صادر و نسخه هایی را به سراسر امپراتوری ارسال کرد و پس از آن نیز بسیاری از فرمانهای سلطنتی و اداری به زبان آرامی تهیه و به ایالات ارسال می گردید. در این مقاله کوشش بر این است با استناد به بخشی از این اسناد باقیمانده از دورۀ هخامنشی ابتدا به تاریخ زبان آرامی و گستره و نفوذ آن در غرب امپراتوری، پیش از تشکیل امپراتوری هخامنشی، و بعد، با استناد به نوشته های باقیمانده در اقصی نقاط امپراتوری، به جایگاه و نقش آن به عنوان یک زبان رسمی در دورۀ هخامنشی پرداخته شود.
ملخص الجهاز:
"بر خلاف نظر بسیاری از دانـشمندان زبانـشناس کـه گسترش زبان آرامی را حاصل اقدامات رسمی داریوش اول هخامنشی می دانند که بعدها توسط جانشینان او رواج بیشتری یافت (١٤-١ :١٩٣٠ ,Schaeder)، شواهد تاریخی و کتیبه های یافـت شـده در نـواحی مختلف نشان می دهد که این زبان از قرنها پیش از دورة هخامنشی ، یعنی حداقل از قـرن دهـم پـیش از میلاد، در نواحی مختلف سرزمین بین النهرین تا دریای مدیترانه مورد استفاده بوده و زبان رسمی بعضی از دولتهای محلی از قرن نهم پیش از میلاد بوده است (گرین فیلـد، ١٣٨٥: ٦٠٤؛ :٣٤-١٩٣٣ ,Ginsberg ٢٥١ :١٩٨٦ ,Rosenthal ;١ :١٩٩٥ ,Folmer ;٩-١).
با توجه به نکات پیش گفته و اسناد یافت شده ، به نظر می رسد زبان آرامی قـدیم کـه زبـان یکـی از اقوام سامی نژاد معروف به اخلمه در قرن دوازدهم پـیش از مـیلاد بـود (٢٥١ :١٩٨٦ ,Rosenthal)، از قرن دهم پیش از میلاد، ابتدا توسط دولتهای محلی در سوریه ، جنوب ترکیه و بخشی از بین النهـرین بـه عنوان زبان رسمی مورد استفاده واقع گردید (ارانسکی ، ١٣٥٨: ١٣٠) و بعدها با حاکمیت آشوریان بـر ایـن سرزمینها از قرن نهم پیش از میلاد به بعد، این زبان نه تنها جایگاه خود را از دست نـداد، بلکـه در زمـان آشوریان و سپس در زمان بابلیان و تحت تأثیر زبانهای آشوری و بابلی گویشهای خاصی از ایـن زبـان در منطقه از جمله در مصر پدیدار گردید که با زبان قدیم آرامی تفاوتهایی داشت ."
(
, 
, 
)
