خلاصة:
عدالت فضایی از مباحثی است که در سال های اخیر در میان برنامه ریزان و جغرافی-دانان اهمیت ویژه ای یافته است. از آن جا که خدمات عمومی شهری ساختاردهنده ی شکل و ماهیت کالبدی، اجتماعی و فضایی شهر می باشد، بی عدالتی در نحوه ی توزیع آن، تاثیرجبران ناپذیری برساختار، ماهیت شهر و جدایی گزینی طبقاتی محلات شهر گذاشته و مدیریت شهری را با چالش های جدی روبرو می کند. براین اساس، هدف نوشتار حاضر، بررسی و تحلیل نحوه ی توزیع خدمات عمومی شهری از دیدگاه عدالت فضایی دریک نمونه ی تجربی (شهر یاسوج) است. عدالت فضایی از دو دیدگاه: برابری مبنا (حداقل دست یابی افراد به فرصت ها) و نیاز مبنا (دست یابی بر اساس نیاز افراد) در توزیع خدمات، با استفاده از پانزده نوع خدمات عمومی شهری مورد توجه قرار گرفته است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است و برای تحلیل دست یابی ساکنان به خدمات و نیازمندی آنها به خدمات شهری و قیاس آنها برای سنجش عدالت فضایی، روش های جدیدی ارایه شده است. برای معیار دست یابی ساکنان به خدمات شهری از روش تحلیل شبکه ی دسترسی و برای معیار نیاز ساکنان به خدمات شهری، از روش AHP استفاده شده است. قیاس این دو معیار از طریق تحلیل خودهم بستگی فضایی محلی، میزانی برای سنجش معیار یکپارچه ی عدالت فضایی بوده است. نتایج یافته ها در شهر یاسوج بیانگر، دست یابی هشتادوهفت درصدی ساکنان به خدمات شهری بوده است. با این وجود، نابرابری میزان دست یابی به خدمات عمومی در محله های شهر مشهود است. همچنین سطح نیازمندی ساکنان بسیار متغیر بوده، به گونه ای که تقریبا چهل و پنج درصد از ساکنان در نواحی سه و چهار؛ و به ترتیب شش و هفده درصد ساکنان در نواحی یک و دو، نیازمندی بالایی به خدمات داشته اند. مقایسه ی مکانی این دو شاخص در کل شهر، نشان از بی عدالتی در توزیع خدمات عمومی شهری در محلات مرکزی، جنوب شرقی و غرب شهر یاسوج دارد.
ملخص الجهاز:
معیار نیازمندی ساکنان به خدمات عمومی شهر میزان نیازبالقوه برایتهیه ی خدمات ،یکیازمؤلفه هایاصلیتحلیل عـدالت فضـاییدر توزیع وتدارکخدمات است (٢٠٠٦٦١,Kaphle).
- تعیین میزان دست یابی ساکنان به خدمات شهری برایتعیین معیاردست یابیبه خدمات ،چهارشاخص درنظرگرفته شده است که عبـارت - انداز:شاخص برخورداری،شاخص نسبتابرخورداری،شاخص تراکم برخورداریوشـاخص مسافت .
همچنین درجدول شماره (٢)کمینه وبیشینه ی شـعاع خـدمات رسانیوجمعیت آستانه ی مربوط به خدمات عمومیشهریبیان شده است .
شکل شماره (١) برخوردار<کمینه ی شعاع خدمات رسانی سطح برخورداری =کمینه ی شعاع خدمات < نسبتا برخوردار > بیشینه ی شعاع خدمات رسانی غیر برخوردار > بیشینه ی شعاع خدمات رسانی جدول شماره (٢) کمینه و بیشینه شعاع خدمات رسانی و جمعیت آستانه ی خدمات عمومی شهری کمینمه ی شعاع خدمت رسانی 300 600 1000 1500 700 1500 4000 800 4000 1200 2000 600 بیشینه یشعاع خدمت رسانی 400 800 1300 2000 900 2000 5000 1000 5000 1700 2500 800 جمعیت استانه خدمات 2000 3200 8000 12000 3000 13000 90000 5000 25000 11000 35000 2500 ماخذ:نگارندگان بااقتباس از(پورمحمدی،١٣٨٧)و(رضویان ،١٣٨١)وطرح تفضیلیشهریاسوج (١٣٨٦) ازآن جاکه ممکن است بخشیازشهردرمحدوده ی خدمات رسـانیقـرارگرفتـه باشـد، ولیتوزیع خدمات جواب گویجمعیت نباشد،یابرعکس تمرکزخدمات به گونه ایباشدکـه خدمات رسانیفراترازجمعیت تحت پوشش باشد،شـاخص تـراکم خـدمات رسـانیدرنظـر گرفته شده است .
تعیین سطح نیازمندی ساکنان به خدمات عمومی شهری برایتعیین نیازساکنان به خدمات سـه معیـار:نیازهـایاقتصـادی،نیازهـایاجتمـاعیو نیازهایویژه درنظرگرفته شده است ،که هرکدام ازاین معیارهـاخـوددارایزیرمعیارانـد.
Natural Breaks(Jenks) جدول شماره (٣) ارزش دهی AHP به معیارها وزیرمعیارهای نیازمندی به خدمات عمومی شهر یاسوج (ماخذ:محاسبات نگارندگان ) - تحلیل فضایی عدالت مبتنی بر روش خود هم بستگی فضایی برایآن که به خصوصیات توزیع عادلانه خدمات شهریدرهرکدام ازبلوکهـایشـهری پیبرده شود،لازم است که ازروش هایخودهم بستگیفضاییدرتحلیل هااستفاده شودوبه دنبال آن ارتباط ساختارفضاییاحتمالیبین بلوکهاوالگوهایتوزیع فضاییخدمات شـهری به صورت مجزاوپیوسته (جمع همه ی خدمات )مشـخص شـود.