خلاصة:
نیاز روز افزون به انرژی بویژه از سوی کشورهای تازه صنعتی شده شرق و جنوب آسیا، رقیبان جدیدی را برای مصرف کننده های سنتی ایجاد کرده و رقابت، تلاش و تقلا برای استخراج، بهره برداری و انتقال انرژی و مسیرهای پیشنهادی، مسائل جدیدی را در مباحث ژئوپلیتیک گشوده است. بدین ترتیب افزایش بی سابقه تقاضای جهانی برای انرژی، دوران جدیدی از رقابت های ژئوپلیتیک بر محور مسائل اقتصادی بویژه انرژی در انتظار است تا قدرتها و کشورهای تولیدکننده و مصرف کننده آن بتوانند ساختار جدیدی از مناسبات و روابط چند جانبه را طراحی کرده و ادامه حیات دهند.
قرار گرفتن ایران بین دو حوزه بسیار مهم دریای خزر و خلیج فارس، اهمیت ژئوپلیتیکی، استراتژیکی و ژئواکونومیکی خاصی به ایران بخشیده است.این نقش در زمینه های سیاسی و به لحاظ جغرافیایی و انتقال انرژی می تواند نقشی بی بدیل باشد، حال آنکه به رغم داشتن توانایی های ساختاری ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی، ایران از نفوذ ژئوپلیتیکی مناسبی در تعاملات منطقه ای و جهانی برخوردار نمی باشد. از این رو این تحقیق درصدد است جایگاه ژئواکونومیک ایران را در منطقه مورد نقد و ارزیابی قرار دهد.
The ever increasing requisiteness of energy especially by industrialized east and south Asia countries established the modern competitors for traditional consumers and competition، effort and endeavor for exploitation and transformation of energy and proposed courses have been inaugurated the new issues in the geopolitics subjects in this manner، the unprecedented increasing in the worldwide demands for energy anticipated the modern periods for geopolitics competitions in the axis economics issues especially in the energy، in order that its producers and consumers countries and powers can plan the modern structure from multilateral relations and continuing its surveying.
Locating of Iran in the two most significant regions of Persian Gulf and Caspian Sea awarded the special importance in the geopolitical، strategical and geoeconomical to Iran.
This role in the political grounds and in the respect to geographical and energy transformation can be regarded the unique role in that which، in spite of structural capabilities of geopolitics and geo-economics، Iran wasn't enjoying the suitable infiltration geopolitics in the regional and international interactions. In these regard، this paper tries to assess and analyzing the geo-economics position of Iran in the region.
ملخص الجهاز:
"سؤال در نظر گرفته شده عبارت است از اینکه:با پایان جنگ سرد و آغاز قرن بیست ویکم،قلمروهای ژئواستراتژیک دچار چه تحولاتی گردیدند و منطقه خاورمیانه و کشور ایراندر این میان دارای چه جایگاهی میباشند؟ فرضیه تحقیق هم به شرح زیر میباشد:با پایان جنگ سرد و آغاز قرن بیست و یکمو تحول در مفهوم ژئوپلیتیک و شکلگیری اندیشه ژئواکونومی،قلمروهای جدیدی براساساین مفهوم شکل گرفتند و منطقه خاورمیانه که در دوران جنگ سرد از بعد نظامی و استراتژیکیحائز اهمیت بود،در این دوران با رویکردی ژئواکونومی که مطابق با اندیشه غالب قرن بیست ویکم است دارای اهمیت گردید؛اما ایران به عنوان یکی از بازیگران اصلی و کلیدی در وقایعمهم انرژی فاقد برتریهای ژئواکونومی در حوزه خاورمیانه میباشد.
بدین لحاظ است که منطقه خاورمیانه با در اختیار داشتن«60%منابعتولید انرژی و 742 میلیارد بشکه ذخائر تثبیت شده تا پایان سال 2007»(شانا،1386/5/2)، نقش ژئواکونومیکی ویژهای در قرن بیست و یکم ایفا خواهد کرد و از آنجا که در خاورمیانهعوامل ژئوپلیتیکی منبطق بر عوامل اقتصادی هستند،نقش محوری در تدوین استراتژیهایجهانی دارد(رحیمپور،1384/2/8).
به این ترتیباگر شرایط به همین صورت باقی بماند خلیجفارس تا آینده قابل پیشبینی همچنان تأمینکننده بیرقیب انرژی کشورهای شرق دور خواهد بود و کشورهایی که در حال تبدیل شدن بهقدرتهای جهانی هستند نیز میتوانند این منطقه را در زمره مناطق حیاتی خود قرار داده و بایددر آینده شاهد حضور هرچه بیشتر این کشورها در مقام بازیگران خارجی منطقه خاورمیانهبود.
جایگاه کشور ایران نیز به عنوان یکی از مهمترین کشورهای حوزه خلیجفارس ضمن آنکهدر دوران جنگ سرد از موقعیتی استراتژیک برخوردار بود،در قرن جدید نیز این عامل با دیدژئواکونومیکی انطباق یافته و موقعیت منطقهای آن تبدیل به موقعیت بین المللی گردیدهاست.
. LOV,lanruoJ yciloP dlroW;redro dlrow wen eht dna msilaretalirT,)1991(."