خلاصة:
در مقاله حاضر با بهره گیری از روش تحلیل ژئوپلیتیک اندرسون سعی در بررسی روابط ارمنستان و ایران شده است. مدل اندرسون یک روش ژئوپلیتیکی در شناخت سیاست خارجی کشورهای کوچک با لحاظ نمودن نقش کشور بزرگ در همسایگی آنان است. هدف اصلی مقاله پاسخ به این سوال می باشد که چگونه می توان برای روابط ایران و ارمنستان بنیانی ژئوپلیتیک جستجو نمود. از سوی دیگر بعد از فرایند عادی سازی روابط ارمنستان و ترکیه سیاست خارجی ایران چگونه باید باشد؟ روش کار اندرسون سه مرحله دارد که علاوه بر آن که امکان تحلیل صحیح شرایط ژئوپلیتیک ارمنستان را فراهم می کند، امکان درک سیاست خارجی این کشور با ایران و ترکیه را نیز فراهم می نماید. در چارچوب مدل اندرسون، روابط خارجی ایران و ارمنستان در سه قالب اصلی رجوع تاریخی، منازعه جغرافیایی و درک شرایط ژئوپلیتیک کنونی مورد بررسی قرار گرفت که نتایج آن حول چند محور بحث می گردد. رفتار تاریخی ایرانیان با ارامنه بر خلاف ترکان که متهم به نسل کشی 1915 هستند، همواره حسنه بوده است، چنانچه این رفتار حسنه تاریخی بر شکل گیری روابط نزدیک میان دو کشور تاثیرگذار بوده است. از سوی دیگر ایران در منازعه قره باغ همواره از خودمختاری آن حمایت کرده است و ارمنستان از میانجی گری ایران ابراز رضایت نموده است. در مسئله انزوای سرزمینی و فقر منابع انرژی ارمنستان، ایران همواره به عنوان تامین کننده انرژی به حساب آمده است. با توجه به ضرورت همگرایی منطقه ای، از دیگر نتایج پژوهش حاضر بحث اثرات مثبت عادی سازی روابط میان ترکیه و ارمنستان برای ایران می باشد.
ملخص الجهاز:
"(به تصویر صفحه مراجعه شود) نکته مهم در به کارگیری مدل اندرسون برای بررسی سیاست خارجی ارمنستان فهم این مسئله میباشد که شرایط ژئوپلیتیک کشورهای کوچک بیشتر از آنکه متأثر از شرایط داخلی آنان باشد متأثر از روابط تاریخی-جغرافیایی آن کشور با قدرتهای بزرگ همسایه است.
حال با این شرایط جدید،یعنی عادیسازی روابط میان ارمنستان و ترکیه و احتمال کاهش وابستگی ارمنستان به ایران،سوال پژوهش حاضر در این بخش این میبادش که سیاست خارجی ایران در قفقاز باید به چه صورتی عمل نماید؟باید توجه نمود که قفقاز بهطور کلی به عنوان رابط میان آسیای مرکزی و اروپا و نیز قرار گرفتن در میان قدرتهایی همچون ایران،ترکیه و روسیه و همچنین نزدیکی به عراق و خاورمیانه یک منطقه حساس استراتژیک به حساب میآید.
تحلیل یافتهها و نتیجهگیری با عنایت به مدل اندرسون در شناخت سیاست خارجی کشورهای کوچک،بنیانهای ژئوپلیتیک در سیاست خارجی ارمنستان و نتایج آن را میتوان به صورت زیر نشان داد: 1-تجربیات تاریخی(نسلکشی ارامنه در سال 1915) تأثیرات عامل تجربه تاریخی بر سیاست خارجی ارمنستان:الف)عدم شکلگیری روابط دیپلماتیک با ترکیه از آغاز استقلال؛ب)افزایش وجه هویتی منازعه قرهباغ و ایجاد تصور حلناپذیر بودن آن؛ج)تلاش برای شناسایی بین المللی نسلکشی و افزایش تنش در روابط با ترکیه؛د)گرایش یافتن به ایران.
در رابطه با سه محور بحث بالا بهطور کلی میتوان نتیجه گرفت که مسائل مربوط به شناسایی مسئله نسلکشی ارامنه در سیاست خارجی ارمنستان روابط خارجی این کشور با ترکیه را مناقشهآمیز ساخته است و برای جبران نفوذ و هژمونی این دشمن،ارمنستان همواره در جهت گسترش روابط با ایران تلاش نموده است."