خلاصة:
فهم اندیشه ها و افکار سیاسی مسلمانان صدر اسلام از سویی در گرو مطالعه و بررسی رویدادهای سیاسی اجتماعی این دوران بوده ، از سویی دیگر، نیازمند فهم برداشت آنان از آموزه های مکنون در قرآن و سنت است. از این رو، در تعامل زمینه ها ی سیاسی اجتماعی و برداشت های آنان از متون، می توان به فهم افکار و اندیشه های سیاسی آنان نائل آمد . اما در این میان، آنچه از منظر نوشتار حاضر مهم به نظر می رسد، فهم مناظره هایی است که در فرایند ارجاع دهی تحولات و رویدادهای سیاسی اجتماعی به متون دینی جریان یافته است . این مناظره ها که از خصلت کلامی برخوردار است زمینه شکل گیری برداشت های مختلفی از متون دینی را فراهم ساخته است .مقاله حاضر، با بررسی دو رویداد بسیار مهم صدر اسلام- حادثه سقیفه و جنگ صفین- چگونگی تکوین مناظره های کلامی نخستین و در نتیجه، تاثیرگذاری آنها بر افکار و اندیشه های سیاسی مسلمانان در این دوره را توضیح می دهد .
ملخص الجهاز:
نقش رویدادهای سیاسی صدراسلام درشکل گیری نخستین مناظره های کلامی ؛ مطالعه موردی سقیفه وجنگ صفین * 1 دکترمنصورمیراحمدی چکیده فهم اندیشه هاوافکارسیاسی مسلمانان صدراسلام ازسویی درگرومطالعه وبررسی رویدادهای سیاسـی اجتمـاعی ایـن دوران بـوده ،ازسـویی دیگـر، نیازمندفهم برداشت آنـان ازآمـوزه هـای مکنـون درقـرآن وسـنت اسـت ؛ ازاین رو،درتعامل زمینه های سیاسی اجتماعی وبرداشت های آنان ازمتون ، می توان به فهم افکارواندیشه های سیاسی آنـان نائـل آمـد.
طبق این رویکرد روش شناسانه ، موضـع گیـری هـای مسـلمانان نخسـتین در جریـان مناظره های کلامی از سویی حاصل شـرایط سیاسـی اجتمـاعی ایـن دوران بـوده ، از سوی دیگر متأثر ازذهنیت و افکار خاص آنان است که در ارجاع به قـرآن کـریم و سنت به مثابه متون دینی شکل گرفته انـد.
آنچه به مثابه حلقه ای واسط این حادثه را با افکار و اندیشـه هـای سیاسـی نخسـتین پیوند می زد و به دیگر سخن ، حوادث و تحولات مذکور را زمینه شکل گیـری افکـار واندیشه های سیاسی می ساخت ، مناظرههای کلامی بـود کـه میـان صـحابه در ایـن حادثه مهم در جریان بود.
درحالی که طرفداران ایده نصب با طرح ایده رهبری دینی ، زمینـه سـاز طـرح نظریـه امامت شدند، اهل سنت نیز با طرح ایده انتخاب و رهبری سیاسی ، نظریه خلافت را تأسیس کردند؛ آنچه از دیدگاه مقالۀ حاضـر اهمیـت دارد، ایـن اسـت کـه پیـدایش ایدهها و مناظرههای مذکور حاصل حادثه سقیفه است ، حادثه ای که بـه گفتـه برخـی پژوهشگران ، «صحنه ای از منازعه های قدرت بـود کـه بـا تـدبیر ابـوبکر، دو جریـان انصار و بنی هاشم را برای همیشه به حاشیه راند».
این جنگ اگرچه از اهمیت بسیار زیادی در فهم شرایط سیاسی اجتماعی دوران امام علی (ع ) برخوردار است اما از منظر مناظرههای کلامی ، حادثه جنگ صفین مهم تر بـه نظر می رسد.