خلاصة:
اعتبار و کاربرد روایات تفسیری همواره مورد بحث قرآن پژوهان بوده است. احادیث تفسیری نزد امام خمینی قدس سره از منابع مهم و پرکاربرد تفسیری است. در اندیشه ایشان، احادیث معصومان علیهم السلام دارای روحانیت و نورانیتی است که در دیگر کلمات نیست. هرچند ایشان برخلاف عقیده شان درباره روایات فقهی، برای روایات تفسیری حجیتی قایل نیست، اما این عدم حجیت به معنای اسقاط روایات تفسیری از درجه اعتبار و به کنار انداختن آنها نیست و از این رو، از آن در روش تفسیری خود بسیار استفاده کرده اند. هدف این نوشتار بررسی میزان و چگونگی استفاده امام راحل از روایات تفسیری است. بررسی کاربرد روایات تفسیری در آثار حضرت امام نشان می دهد، ایشان از روایات تفسیری در کاربردهایی همچون تاویل، جری و تطبیق و بیان مصداق آیات، تفسیر و سبب نزول آیات استفاده کرده اند.
ملخص الجهاز:
"در شرح حدیث جنود عقل و جهل، آیه «فلینظر الإنسان إلی طعامه» (عبس: 24) را، که با توجه به سیاق کلام و آیات صدر و ذیل آن، درباره توجه به طعام مادی است، با استفاده از روایتی از امام صادق علیهالسلام، به غذای معنوی تأویل کردهاند: در محل خود مقرر است که علم و عالم و معلوم باید با هم متناسب باشد، و علم غذای عالم است.
تأویل امام خمینی قدسسره از شجره، عالم طبیعت است و این تأویل را با استفاده از روایات ذکر کردهاند: عالم طبیعت همان شجره است؛ چنانکه در بعضی از اخبار وارد شده است، آن شجره منهیه درختی بود که در آن همه چیز بوده، از سیب و گلابی و جو و گندم و عسل و روغن و بادام و خلاصه آنچه که در طبیعت و زیر گنبد فلک است.
نمونه این عمل ذیل آیه «ولا تعاونوا علی الإثم والعدوان» (مائده: 2) است که ایشان پس از تفسیر آیه و بحث بر اینکه مصداق «تعاون بر اثم» چیست، مینویسند: حاصل آنچه گفته شد، همانا بعد از اینکه عرفا از آیه شریفه الغای خصوصیت میشود، حرمت آماده کردن وسایل گناه برای کسی که همت به انجام گناه دارد، فهمیده میشود.
275 ایشان ذیل تفسیر آیه «فطرت»، درباره روایات واردشده که فطرت را به «توحید» تفسیر کردهاند، مینویسند: و باید دانست که گرچه در این حدیث شریف و بعضی از احادیث دیگر، 276 «فطرت» را تفسیر به «توحید» فرمودند، ولی این از قبیل بیان مصداق است، یا تفسیر به اشرف اجزاء شیء است؛ چنانچه نوعا تفاسیر وارده از اهل عصمت ـ سلامالله علیهم ـ از این قبیل است."