ملخص الجهاز:
بررسی انتقادی دیوان اشعارشهاب الدین عمعق بخارایی مسعود راستیپور* سدۀ ششم هجری،به دید چندی و چونی،یکی از پربارترین وارزشمندترین دورههای شعر فارسی به شمار میرود؛ولی علل بسیاریموجب شده است که بسیاری از گوشههای ادب فارسی در این دورانناشناخته بماند.
اشکال دیگر که در اثر سهلانگاری مصحّح در برگزیدن شیوهایمناسب برای ارائۀ نسخه بدلها ایجاد شده،آن است که خواننده در طولمطالعۀ این دیوان،دائم سرگردان آن است که«این بیت در کدام منابعموجود است؟».
مصحّح در مقدّمۀ خود،در باب روش تصحیح دیوانمیگوید:«به دلیل آنکه هیچ نسخۀ مستقلی از دیوان عمعق بخاراییدر دست نیست و اشعار او در میان جنگها،تذکرهها و سفینههایشعر،پراکندهاند،در تصحیح این دیوان،ناگزیر از دو روش التقاطی وقیاسی بهره برده شد»(ص 42).
{S*به جاه،قبلۀ اقبال و قوّت اسلام#به جود مقصد اسلاف و قبلۀ اعقابS}(ص 227) (به تصویر صفحه مراجعه شود)*دیوان اشعار شهاب الدین عمعق بخارایی *مصحّح:علیرضا شعبانلو *چاپ اوّل،1389،تهران:انتشارات آزما آشنایی با سبک این دوره از شعر فارسی،نشان میدهد که شاعران دراینگونه موازنهها،به ندرت از یک عنصر دو بار بهره میگیرند.
{S*به چشم نیک بدید آخر آن مه خندان#مهی که سایۀ موی است یا سهیل و سهاستS}(ص 233) مصحّح در تعلیقات خود دربارۀ این بیت میگوید:«سهیل نموداردرخشندگی،و سها نمودار خردی و ناچیزی است مانند خورشید و سهاهر دو برای رعایت تناسب و تضاد در شعر میآیند....
براساس نسخه بدلها میتوان مصراع دوم را بدین صورت تصحیح کرد:به پهناش پنهان شده خاور و خور؛با این تغییر،علاوه بر استحاکم روابطمیان اجزاء بیت(مراعات نظیر میان«بالا و پنها»و نیز جادوی مجاورتمیان«پهناش و پنهان»)،نقش«خاور»نیز روشن میشود.