خلاصة:
سیاستها و برنامههای جمعیتی در ایران بیشتر بر پویایی رشد و حجم جمعیت متمرکز بوده و کمتر به ساختارهای سنی جمعیت، تغییرات و پیامدهای آن توجه شده است. این در حالی است که کاهش سریع باروری در دو دهه ی اخیر منجر به تغییرات بنیادی در ساختار سنی جمعیت شده است. در بستر این تغییرات، فازی از تحولات جمعیتی در ایران آغاز شده است که«پنجره ی جمعیتی» نامیده میشود. پنجره ی جمعیتی وضعیتی موقت در ساختار جمعیتی ایران است که در سال 1385 باز شده و برای حدود چهار دهه طول میکشد. در این دوران، نسبت جمعیت در سنین فعالیت به حداکثر خود میرسد و نسبتهای وابستگی سنی کاهش مییابد و در نتیجه فرصت طلایی و منحصربه فردی فراروی توسعه ی اقتصادی فراهم میشود. البته این وضعیت بهصورت اتوماتیک و خودبه خود عمل نمیکند و بهرهبرداری از آن نیازمند بسترهای اقتصادی، اجتماعی، سیاستی و نهادی مناسب است. این مقاله به بررسی تغییرات ساختار سنی و ظهور پدیده ی پنجره ی جمعیتی و پیامدهای اقتصادی آن در ایران میپردازد. در این راستا، ابتدا مروری کوتاه بر گذار جمعیتی ایران خواهد داشت، سپس تغییرات اخیر و آینده ی ساختار سنی جمعیت بررسی خواهد شد. در ادامه به بررسی پنجره ی جمعیتی ایران، زمان بندی و طول مدت آن و ارتباط آن با رشد اقتصادی میپردازد. در نهایت یک سری پیشنهادات و الزامات سیاستی برای بهرهبرداری از این فرصت جمعیتی مطرح خواهد شد.
In Iran، population policy and planning have debated more about the dynamic of population growth and much less attention to the age structure of the population، its changes and consequences. Iran’s Fertility has declined significantly in during the past two decades. Consequently، the age structure of population is under transition. Changing age structure is offering a window of opportunity that is referred to as the demographic window. In during time of demographic window، that is temporal time، the working-age population bulges and the age dependency ratios declines. Demographic window offers a unique and golden opportunity for economic development، but exploit this opportunity is needed appropriate policies. This paper focuses on age structure transitions، demographic window and its economic outcomes. The paper begins with briefly overview of the demographic transition، then the recent and projected changes in Iran’s population age structure will be reviewed. After that، the paper examines demographic window and its linkages with the economic growth. Finally، it discusses policy implications to realize and exploit demographic window.
ملخص الجهاز:
" در این راستا، با توجه به گذارهای اخیر ساختار سنی در جهت افزایش بیسابقهی جمعیت، سنین فعالیت و اهمیت آن در رشد و توسعهی اقتصادی تلاشهایی در حوزهی اقتصاد جمعیت، بهویژه توسط جمعیتشناسان اقتصادی مکتب هاروارد ( Bloom & et al 2003) در زمینهی تئوریزه و فرمولبندی تأثیرات پویایی و انتقالهای ساختار سنی جمعیت بر رشد اقتصادی با مطرح کردن تزهای جدید و بههم مرتبط نظیر پنجرهی جمعیتی (Robine & et al 2003; Vallin 2004; United Nations 2004; Peng 2005 )، پنجرهی فرصت 1 (Birdsall & Sinding 2001; Adioetomo & et al 2005)، فرصت جمعیتی ( Mason 2003)، سود/ موهبت جمعیتی 2 (Bloom 2000, 2003; Mason & Lee 2004; Barker 2004; Wongboonsin & et al.
ونگبونسین و همکارانش در بررسی تغییرات ساختار سنی جمعیت تایلند نتیجه گرفتند که سود جمعیتی و اثرات آن بر رشد اقتصادی، اتوماتیک و خودبهخودی صورت نمیگیرد، بلکه نیازمند اجرای استراتژیهایی نظیر افزایش بهرهوری نیروی کار، اجرای سیاستهای اقتصادی و اصلاحات مالی، توسعهی بازار کار منطقهای و تلاش برای طولانی مدت کردن زمان سود جمعیتی است(Wongboonsin & et al 2005:245-256).
در حال حاضر، با توجه به ماهیت گذار جمعیتی و تغییرات ساختار سنی مرتبط با آن، سهم جمعیت سنین فعالیت در ایران افزایش یافته و این فرایند موجب گشوده شدن پنجرهی فرصت 2 و سود Demographic Window Opportunity Window جمعیتی فراروی اقتصاد کشور شده است."