خلاصة:
سید حیدر آملی دیدگاه خود در باب معرفت شناسی را بر وجودشناسی تثلیثی قرار داده و با طرح مباحث تثلیث در معرفت شناسی، به یک نوآوری دراین باره دست زده است.از مهم ترین نکاتی که علامه سید حیدر در معرفت شناسی بر آن تکیه کرده اینکه، ایشان همواره معرفت را یک حقیقت واحد می داند که دارای سه مرتبه اصلی است که این مراتب نیز به صورت تشکیک است. وی از این نکات کمک می گیرد تا نزاع ظاهری فهم های متفاوت در حوزه عرفان، ازجمله نزاع بین صوفی و شیعه را برطرف نماید.علامه سید حیدر تثلیث هایی را در باب معرفت شناسی با عناوین خاصی چون «شریعت، طریقت و حقیقت»، «رسالت، نبوت و ولایت»، «اسلام، ایمان و ایقان» و «وحی، الهام و کشف» مطرح می کند و با بسط کلام و دقت کافی و اندیشه ناب، درباره آن به سخن می پردازد. بدیهی است تثلیث در باب معرفت، مبتنی بر تثلیث در وجودشناسی اوست. در این نوشتار به تحلیل و بررسی نگاه تثلیث گونه او در باب معرفت شناسی پرداخته و به کلید حل تفاوت در فهم ها و معرفت ها اشاره خواهیم کرد.
ملخص الجهاز:
از مهمترین نکاتی که علامه سید حیدر در معرفتشناسی بر آن تکیه کرده اینکه، ایشان همواره معرفت را یک حقیقت واحد میداند که دارای سه مرتبه اصلی است که این مراتب نیز بهصورت تشکیک است.
دلیل اینکه چرا سید حیدر معارف را بهصورت تثلیث بیان نموده و ریشه و اساس تثلیث در معرفتشناسی او کجاست، بهطور اجمال در این است که از دیدگاه ایشان، حقایق هستی منحصر در سه چیز است؛ ازاینروی معارف نیز با رجوع به آن، در سه چیز خلاصه میشود.
شریعت، طریقت و حقیقت این تثلیث از مهمترین و اصلیترین مباحث معرفتشناسی در دیدگاه سید حیدر آملی است که اهمیت ویژهای نسبت بدان قائل شده؛ بهطوریکه در بیشتر آثار خود به این موضوع پرداخته و درباره آن بحث کرده است.
(همان: 1 / 346) نکته بسیار مهمی که از عبارت فوق بهدست میآید اینکه، اولا تثلیث در معرفتشناسی براساس تثلیث صاحبان معارف سهگانه پایهگذاری شده است؛ بهطوریکه رسالت، نبوت و ولایت، اصل و منشأ برای مراتب معرفتشناسی، یعنی شریعت، طریقت و حقیقت قلمداد میشود.
. (همان: 1 / 615 ـ 614) بنابراین سید حیدر آملی با تبیین و توضیح این موضوع که شیعیان و صوفیان واقعی و حقیقی چه کسانیاند و اینکه مقصود او از شیعه و صوفی چیست، در واقع یکی دیگر از عوامل جدایی و تفرقه میان دو گروه را عدم درک متقابل و شناخت صحیح آنان از یکدیگر میداند و با بیان مراتب تثلیث در معرفت، این فاصله و جدایی را برطرف میسازد.