خلاصة:
مناسک عزاداری عاشورا از جمله گردهماییهای مذهبی ست که از دیرباز به منظور حفظ و
نگه داری یک سری از مفاهیم و ارزشهای دینی و انتقال آن به نسلهای آیند صورت گرفته
است. درمورد شکل اجرای این مناسک الگوی واحدی وجود ندارد و تشخیص الگوی مطلوب آن
همواره محل چالش و از اینرو موضوع مهمی برای پژوهش محسوب می شود؛ لذا آنچه که در
ادامه می آید مطالعة موردی در همین راستاست که به شیوه کیفی و با استفاده از تکنیکهایی
مانند مصاحبة و مشاهدة مشارکت آمیز به بررسی تحول نقش دو عنصر اساسی این مناسک یعنی؛
وعاظ و مداحان پرداخته است و داده های بدست آمده از آن نشان می دهد در این مناسک
برخلاف گذشته مداحان - به عنوان نماد.دین داری عاطفی - محور و وعاظ - به عنوان مرجع
دینی - در حاشیه قرار گرفتهاند.
ملخص الجهاز:
"در پایان تحقیق آنچه که به عنوان علل عمدۀ ایجاد جابهجایی و تحول نقش واعظ و مداح در مجالس عزاداری تشخیص داده شد به این ترتیب میباشد: 1-فاصله گرفتن علمای بزرگ از مجالس عزاداری عمومی 2-کم بودن وعاظ توانا نسبت به تعداد مجالس(باتوجه به رشد جمعیت و سرعت تغییر و تحولات فرهنگی و اجتماعی) 3-سپرده شدن منبرها به دست افراد کم سواد و روحانیون سطح پایین(علمی) 4-بیاعتمادی مردم به وعاظ مذهبی به واسطۀ عملکرد بد برخی از آنها در صحنههای سیاسی و اجتماعی 5-کمرنگ شدن نقش منبر به عنوان رسانه سنتی شیعه 6-ایجاد الگوهای جدید دینداری بهواسطه تحولات فرهنگی-اجتماعی 7-پیشرفت مداحی به عنوان یک مقولۀ تخصصی و قدرت آن در جذب جوانان 8-غلبه وجه عاطفی و احساسی بر مناسک عاشورا و انقطاع از پیوندهای تاریخی این مناسک 9-تضعیف موقعیت وعاظ مذهبی به واسطۀ پررنگ شدن حضور سخنرانان غیر معمم در مجالس عزاداری بنابراین باتوجهبه دادههای بهدست آمده از میدان تحقیق و همچنین یافتههای پژوهشهای مشابه در این زمینه بهطور خلاصه میتوان گفت که آن دسته از مجالس عزاداری امام حسین که از قدیم الایام برمبنای دو عنصر واعظ و مداح برپا بودهاند،تحت تأثیر شرایط اجتماعی- سیاسی که در هر دوره خاص تاریخی حاکم بوده است پذیرای تغییر و تحولاتی شدهاند."