خلاصة:
رودخانهها از منابع عمدهی تامین آب شیرین در جهان بهشمار میروند. کاهش منابع آب و کمبود آب شیرین در جهان، لزوم مطالعه و بررسی تغییرات ایجادشده در ویژگیهای آن را آشکار میکند. هدف از این بررسی، مطالعهی تغییرات ایجاد شده در مورفولوژی بستر رودخانه و جابهجایی شکل گرفته در مسیر رودخانه و نیز، بررسی مقاطع عرضی رودخانه و عوامل موثر در ایجاد تغییرات رخ دادهای همچون دبی و رسوب و... بهدلیل احداث سد است. در بررسی تغییرات بستر رودخانه، بهدلیل احداث سد، از دو سری دادههای زمانی برای پیش و پس از احداث سد استفاده شده است که شامل دبی و رسوب میشوند. دادههای دبی و رسوب روزانه از ایستگاههای هیدرومتری اشدلق و تازهکند بهدست آمد و مقادیر رسوب سالانه، بر اساس مدل رگرسیون خطی بهروش کمترین مربعات محاسبه شد. همچنین مقاطع عرضی رودخانه با استفاده از نقاط کنترلی موجود در آمارهای ایستگاههای هیدرومتری مورد نظر، بهکمک نرمافزار HEC RAS ترسیم و با بررسی دادههای محاسبه شده، میزان این تغییرات مشخص شد. جابهجایی مسیر رودخانه در محیط نرمافزار ARC MAP و از طریق تصاویر ماهواره (2006) SPOT، عکسهای هوایی 1:40000 سال 1374 و نقشههای توپوگرافی 1:25000 سازمان نقشهبرداری بررسی و نتایج بهصورت نقشه ارائه شد. نتایج حاکی از کاهش میزان رسوب حمل شده پس از احداث سد، کاهش میزان دبی و ثبات تقریبی آن ـ که بهدلیل هدایت جریان آب به داخل شبکههای آبرسانی برای کشاورزی و مصارف آشامیدنی بوده ـ پایداری تقریبی بستر رودخانه، بهدلیل جلوگیری از جریان یافتن سیلابهای بزرگ توسط سد و نیز، جریان یافتن دبی تقریبی ثابت طی سالها است.
ملخص الجهاز:
"(به تصویر صفحه مراجعه شود) سالهای بین 1368 تا 1376 و نیز 1382 تا 1388،سالهای نمونه برای مطالعهی قبل و بعد از احداث سد در نظر گرفته شد و تغییرات پروفیل عرضی بستر در این سالها مورد بررسی قرار گرفته است.
در ایستگاه تازه کند نیز پس از ساخت سد،شرایط از روند منظمی پیروی کرده و رودخانه به سمت ایجاد تعادل پیش میرود، به این صورت که مقادیر دبی و رسوب جریان،کمابیش یکنواخت شده و با کاهش این مقادیر،ارتفاع بستر رودخانه نیز کاهش یافته است،به گونهای که از 1/39 متر در شرایط طبیعی،به رقم 0/82 متر رسیده است و حاکی از حفر بستر دارد.
در شکل شمارهی 4 پروفیلهای عرضی به دست آمده با استفاده از مدل SAR CEH نشان داده شده است(این اشکال به ترتیب برای ایستگاه اشدلق و تازه کند،پیش و پس از احداث سد تهیه شدهاند).
در بازهی شمارهی 1 که در نزدیکی سد انتخاب شده است،در شرایط طبیعی رودخانه به صورت شریانی بوده و با کاهش رسوب و دبی در سالهای بعد از احداث سد،حالت مئاندری به خود گرفته است و به طور کلی پیچوخمهای رودخانه از نظر تعداد کمی افزایش،اما از نظر اندازه کوچکتر شده که با توجه به بحثهای صورت گرفته،چون در این منطقه تغییرات رسوب و دبی رو به کاهش بوده، بنابراین تغییرات الگوی رودخانه از شریانی به مئاندری و در نهایت با گذشت زمان و تثبیت بستر رودخانه،مستقیم خواهد بود که بررسیهای منطقه نیز این مطلب را تأیید میکنند(شکل شمارهی 4)."