خلاصة:
این مقال شرح و تفسیری است بر مناجات الراغبین امام سجاد علیهالسلام. بنده گناهکار همواره در حالت خوف از عذاب الهی و رجاء به امید و رحمت الهی قرار دارد؛ از یکسو، به خاطر گناه و خجلت از مواجهه با مولی، حالت انقباض و گرفتگی بر دل او چیره میشود و از سوی دیگر، به امید بخشش و بازگشت و بهرهمندی از رحمت الهی، حالت انبساطخاطر بر او عارض میشود. در ادامه، استاد به شرح طمع انسان مؤمن به احسان و رحمت الهی و درخواستهای رهیافتگان، به بارگاه ربوبی پرداختهاند. مناجاتی نیز از امام سجاد علیهالسلام بیان شده است که حالت کسی را مجسم میکند که در پرتو ضیافت و انوار الهی، حالت انبساط به خود گرفته و به شیرینزبانی به مناجات با خدا مشغول است و سخنانی با عالیترین مضامین بیان میکند.
ملخص الجهاز:
"بنده گناهکار، که خود را مستحق عقاب خدا مییابد، گرچه میداند که پناهگاهی جز جوار رحمت الهی ندارد و میداند هرکجا برود سروکارش با خداست، اما خجالت و حیا مانع از آن میشود که به نزد خداوند برگردد و تا در پناه خدا قرار نگرفته، حالت انقباض و گرفتگی بر دل او چیره میگردد.
نظیر آیه «یا أیها الذین آمنوا لا تبطلوا صدقاتکم بالمن والأذی کالذی ینفق ماله رئاء الناس ولا یؤمن بالله والیوم الآخر فمثله کمثل صفوان علیه تراب فأصابه وابل فترکه صلدا لا یقدرون علی شیء مما کسبوا والله لا یهدی القوم الکافرین» (بقره: 264)؛ ای کسانی که ایمان آوردهاید، صدقههای خود را به منت نهادن و رنجانیدن تباه مکنید، مانند آنکس که مال خویش را برای نمایاندن به مردم انفاق میکند و به خدا و روز واپسین ایمان ندارد [و نتیجهای از انفاق خود نمییابد]؛ داستان او چون داستان سنگ سخت صافی است که بر آن خاکی [غباری ]باشد و بارانی تند به آن برسد [و آن خاک را ببرد ]و سنگ را همچنان سخت و صاف [بدون خاک ]بگذارد، [ریاکاران نیز] بر هیچ چیز از آنچه کردهاند دست نمییابند؛ و خداوند گروه کافران را راه نمینماید.
آنجا که خداوند در تبیین آثار صدقه و انفاق در راه خدا میفرماید: «ومثل الذین ینفقون أموالهم ابتغاء مرضات الله وتثبیتا من أنفسهم کمثل جنة بربوة أصابها وابل فآتت أکلها ضعفین فإن لم یصبها وابل فطل والله بما تعملون بصیر» (بقره: 265)؛ و داستان کسانی که مالهای خود را برای جستن خشنودی خدا و استوار کردن [باور و اخلاص ]نفسهای خویش انفاق میکنند، چون داستان بوستانی است بر جایی بلند که تندبارانی بدان رسد پس بار و بر خود را دوچندان دهد و اگر باران درشت و تندی بدان نرسد باران نرمی رسد؛ و خداوند به آنچه میکنید بیناست."