خلاصة:
روابط زبان و ادبیات عرب و ادبیات فارسی روابطی کهن و ژرف است که از پیش از اسلام شروع میشود و تا به امروز ادامه مییابد. از این رو، مسائل متعدد پژوهشی در حوزهی ادبیات تطبیقی میان این دو ادبیات وجود دارد. از جملهی این مسائل پژوهشی که کمتر به آن پرداخته شده است، تأثیر شعر جاهلی عرب بر شعر سعدی شیرازی میباشد. در این مقاله نخست بر مبنای نظریهی فرانسوی و روش تحقیق آن، اثبات شده است که سعدی تحت تأثیر شعر جاهلی بوده است؛ سپس انواع تأثیرپذیری شعر سعدی از شعر جاهلی در دو عرصهی ساختار و محتوا طبقهبندی و تبیین شده و به ابداعات و خلاقیتهای سعدی در استفاده از اشعار جاهلی اشاره شده است.
ملخص الجهاز:
"1-1- فرضیهها در این راستا در این مقاله برآنیم تا بر اساس نظریهی فرانسوی ادبیات تطبیقی و روش تحقیق آن فرضیههای زیر را مورد آزمون قرار دهیم: 1-1-1- شعر سعدی از جنبههای مختلف ساختاری و محتوایی تحت تاثیر شعر جاهلی بوده است.
3-1-2-5- معشوق در محمل از دیگر تصاویر مشهور در شعر جاهلی، تصویر معشوق در محمل به هنگام هجران است چنانکه زهیر آن را به کاربرده و در شعر سعدی نیز به چشم میخورد: تبصر خلیلی هل تری من ظعائن تحملن بالعلیاء من فوق جرثم (همان: 78) ای ساربان آهسته ران کارام جان در محمل است چارپایان بار بر پشت اند و ما را بر دل است (سعدی، 1365: 439) 3-1-3- قالب شعری قالب شعری دورهی جاهلی قصیده است که این قالب شعری از همان آغاز ادب فارسی تحت تاثیر آن وارد شعر فارسی میشود و در شعر سعدی به اوج خود میرسد.
7- اشعار عربی سعدی نیز قابلیت پژوهش تطبیقی را با شعر عرب دارد؛ زیرا فرانسویان معتقدند که باید میان دو اثر ادبی اختلاف زبانی وجود داشته باشد تا امکان تحول و تغییر مفاهیم از یک زبان به زبان دیگر وجود داشته باشد؛ زیرا میان زبان و تفکر ارتباط مستقیم وجود دارد؛ اما هنگامی که یک شاعر متعلق به یک فرهنگ، ملیت و زبان دیگر است هرچند به زبان غیرمادریاش شعری بسراید و تحت تاثیر ادبیات زبان دومش قرار بگیرد، آن تحول مفهومی مورد نظر فرانسویان در شعر او شکل میگیرد؛ زیرا فضا و پرادایم ذهنی شاعری مبتنی بر زبان مادریاش شکل گرفته است؛ بنابراین اساس تفکر او هم در پرادایم زبان مادری اش بنا میشود."